TK: eksmisja na bruk, ale dopiero za rok

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że wstrzymanie eksmisji z lokalu orzeczonej przez sąd wobec osoby znęcającej się nad rodziną lub dłużnika, jest niezgodne z konstytucją. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego złamały zasadę poprawnej legislacji. Naruszyły też prawo własności. Właściciel lub lokator nie może korzystać z lokalu i pobierać pożytków. Jest też poważnie ograniczony w możliwości dysponowania lokalem. Natomiast zobowiązany jest do opłacania podatków i ponoszenia innych obciążeń publiczno i prywatnoprawnych dotyczących lokalu oraz wykonywania obowiązków związanych z jego utrzymaniem w należytym stanie.

Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył przepis o eksmisji osoby znęcającej się nad rodziną (art.1046 kpc par.4 ) już cztery i pół roku temu. Trybunał czekał dwa lata na odpowiedź Sejmu, która miała być reakcją na sygnalizację, ze przepis jest wadliwy i nie wykonywany przez gminy. Przepis uniemożliwia komornikowi sądowemu przeprowadzenie eksmisji z lokalu do czasu dostarczenia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego, jeżeli w wyroku eksmisyjnym nie przyznano mu prawa do lokalu socjalnego.

Argumenty Rzecznika i prokuratora

- Z kodeksu postępowania cywilnego nie wynika, na jaki okres pomieszczenie tymczasowe powinno być dostarczone oraz w oparciu o jaki tytuł prawny dłużnik ma je zajmować – twierdziła dyr. Kamila Dołowska z Biura RPO. -  Nie określono również kwestii odpłatności za zajmowanie pomieszczenia tymczasowego. Efektem takiej niekompletnej regulacji jest zaniechanie dostarczania dłużnikom pomieszczeń tymczasowych. Sprawa dotyczy ponad czterech tysięcy osób, co do których wydano prawomocne wyroki eksmisyjne. Prokurator Generalny był zdania, że należy postępowanie umorzyć.

- Kwestionowany przepis był uznany przez Trybunał za zgodny z zasadą poprawnej legislacji w wyroku Trybunału z 2005 roku o sygnaturze K 26/05 – mówiła prokurator Barbara Długołędzka. – Ponadto wskazano niewłaściwe przepisy. Zamiast norm proceduralnych, należało poddać kontroli ustawę o ochronie praw lokatorów. Trybunał nie ma prawa badać konstytucyjności przepisów poziomych, a jedynie hierarchiczne.

Stanowisko Sejmu

Poseł Jerzy Kozdroń stwierdził, że argumenty RPO są słuszne. - Ustawodawca w kpc posługuje się terminem pomieszczenie tymczasowe, którego nie ma w przepisach ustawy o ochronie praw lokatorów- mówł poseł Kozdroń. – Te przepisy są niespójne. Ale gdyby TK orzekł o ich niekonstytucyjności, należałoby odroczyć wejście w życie wyroku.

Obecnie Senat przygotowuje dwie nowelizacje, które obejmują problem eksmisji. Wyeliminowanie zaskarżonego artykułu – stwierdził poseł – dotyczyć będzie również osób pozostających w lokalu bez żadnego tytułu oraz dłużników z wyrokami. Zdaniem Sejmu wstrzymanie czynności egzekucyjnych bez powiązania z jakimikolwiek obowiązkami po stronie gminy bądź dłużnika, uniemożliwia wykonanie obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego w rozsądnym terminie. W kwestionowanym przepisie właściciel został czasowo pozbawiony  możliwości rozporządzania swoją własnością. Do momentu dostarczenia pomieszczenia tymczasowego zmuszony jest znosić fakt, iż z jego lokalu korzysta, wbrew jego woli inna osoba. Godzi to w istotę prawa własności – twierdził poseł Kozdroń za Rzecznikiem.

Złamanie zasad poprawnej legislacji

Trybunał zgodził się z opinią Rzecznika Praw Obywatelskich i Sejmu. Stopień niedookreśloności kwestionowanego przepisu jest tak znaczny i dotyczy tak wielu elementów, że uniemożliwia prawidłową wykładnię i stosowanie zaskarżonego przepisu.

- Niemożliwe jest jednoznaczne ustalenie praw i obowiązków dłużnika, wierzyciela i gminy w odniesieniu do zapewnienia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego wyjaśniał sędzia sprawozdawca prof. Stanisław Biernat. - Wobec niewykonania przez ustawodawcę postanowienia sygnalizacyjnego i w świetle praktyki stosowania art. 1046 par. 4 kpc brak precyzji zaskarżonego przepisu utrzymuje się nadal. W konsekwencji komornik, który. jest zobowiązany do wstrzymania czynności egzekucyjnych, nie jest w stanie wykonać prawomocnego wyroku sądowego. Wskazana sytuacja powoduje w praktyce, że wyroki eksmisyjne nie są wykonywane lub są wykonywane ze znacznym opóźnieniem.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że zagwarantowanie ochrony członkom rodziny osoby, w stosunku do której orzeczono eksmisję ze względu na znęcanie się nad rodziną, jest szczególnym obowiązkiem władz publicznych. Gmina natomiast ma obowiązek zapewnienia pomieszczenia tymczasowego w celu wykonania eksmisji z powodu znęcania się nad rodziną.

Trybunał Konstytucyjny wskazał, że w wyniku wstrzymania wykonania wyroku nakazującego opróżnienie lokalu na podstawie art. 1046 § 4 k.p.c. właściciel lub podmiot innych praw majątkowych nie może korzystać z lokalu i pobierać pożytków. Jest też poważnie ograniczony w możliwości dysponowania lokalem. Jest natomiast zobowiązany do opłacania podatków i ponoszenia innych obciążeń publiczno - i prywatnoprawnych dotyczących lokalu oraz wykonywania obowiązków związanych z jego utrzymaniem w należytym stanie. Wskazana sytuacja powoduje nieproporcjonalne rozłożenie ciężaru ochrony osób eksmitowanych przed bezdomnością, ograniczając istotę prawa właściciela lub podmiotu innych praw do lokalu niezgodnie z art. 31 ust. 3 konstytucji.

- Konsekwencją orzeczenia Trybunału jest utrata mocy obowiązującej zaskarżonego przepisu k.p.c. – wyjaśniał sędzia Biernat. - Jednak natychmiastowe wyeliminowanie zaskarżonej regulacji z porządku prawnego spowodowałaby dopuszczalność wykonania eksmisji z lokalu mieszkalnego bez ustalenia, że dłużnikowi przysługuje lokal, czyli eksmisja na bruk.

Jak zapewnił poseł Jerzy Kozdroń Sejm musi spieszyć się z nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego. Mimo, że Trybunał nie przesądził która ustawę należy poprawić: o ochronie praw lokatorów czy kodeks.

 Zdanie odrębne wygłosił sędzia Mirosław Granat.

Sygnatura akt K 19/06