Czy w Stanach Zjednoczonych dopuszczalne jest wynagrodzenie prawnika uzależnione wyłącznie od wyniku sprawy. Czy ta forma wynagrodzenia może być stosowana zawsze, czy tylko w określonych rodzajach spraw?

Adwokatura Amerykańska ogłosiła Modelowe Zasady Etyki, które są rekomendowane do stosowania przez sądy stanowe. W zasadach tych do wynagrodzeń prawników odnosi się reguła 1.5, która wprost stanowi, że honoraria mogą zależeć bezpośrednio od wyniku sprawy, z wyjątkiem tych spraw, w których prawnik jest obrońcą oskarżonego w postępowaniu karnym lub w sprawach rodzinnych, w których honorarium miałoby być uzależnione od uzyskania rozwodu lub wysokości kwoty zasądzonej tytułem alimentów.

Czy istnieją statystyki zawierające procent spraw, w których honorarium prawnika zależy wyłącznie od sukcesu?

Rodzaj spraw, w których najczęściej jest stosowane wynagrodzenie uzależnione od wyniku sporu, to sprawy o odszkodowania za szkody wyrządzone czynem niedozwolonym,
w których prawnik powoda zgadza się na jego reprezentowanie w zamian za honorarium będące częścią odszkodowania wyrażoną w procentach. Tego rodzaju wynagrodzenie może być stosowane w każdej sprawie, gdy ograniczenia lub zakazy jego stosowania nie wynikają z zasad etyki lub przepisów prawa. Często jest ono stosowane, gdy prawnik jest przekonany, że klient ma duże szanse na wygranie sprawy, lecz nie posiada środków na pokrycie z góry kosztów pracy prawnika. Wynagrodzenie tego typu jest często nazywane kluczem do drzwi sądu, ponieważ jest postrzegane jako możliwość uzyskania pomocy prawnej, za którą zapłata będzie należna
tylko po wygraniu sprawy.

Czy widzi Pani jakiekolwiek zagrożenia dla niezależności prawnika, który otrzymuje wynagrodzenie tylko w razie wygrania sprawy? Czy ABA wprowadziła jakieś szczególne instrumenty chroniące interesy klientów? 

ABA wspiera wszelkie działania i zasady tworzone po to, by zapewnić niezależność i profesjonalizm prawników w ochronie interesów ich klientów. Zasada dotycząca wynagrodzeń uzależnionych od wyniku sprawy jest jedynie częścią Modelowych Zasad Etyki, które zawierają również przepisy wymagające od prawnika stawiania interesów klienta przed jego osobistym interesem oraz wymagające niezależnego i profesjonalnego działania, które może być ograniczone jedynie przepisami prawa. Cały modelowy kodeks deontologiczny powstał w celu ochrony interesów klientów. Na przykład znajduje się w nim obszerny zbiór przepisów dotyczących konfliktu interesów, zapewniający, że własne interesy prawnika lub przeszłe, obecne i przyszłe interesy innych jego klientów nie będą kolidować z niezależną profesjonalną oceną sprawy.
Dodatkowo, poza Modelowymi Zasadami Etyki, ABA wspiera inne działania służące ochronie interesów klienta, takie jak losowy audyt finansów prawników, włączając w to powierzone przez klientów fundusze, celem rozwiązania konfl iktów związanych z honorariami.

Jaka jest ocena stosowania tej formy wynagradzania prawników przez obywateli USA? Czy spotyka się ona z jakimiś zastrzeżeniami?
Wielu ludziom w Stanach Zjednoczonych ten rodzaj honorarium zapewnia dostęp do wymiaru sprawiedliwości, który byłby niemożliwy w przypadku stosowania innego rodzaju zapłaty. Osoby mające zastrzeżenia do takiego wynagradzania prawników mogą umówić się na innego rodzaju wynagrodzenie, np. wcześniej uzgodnioną stałą kwotę albo honorarium za każdą godzinę pracy prawnika lub też mogą poszukiwać usług prawnych świadczonych pro bono.

Rozmawiała Maria Ślązak
Wywiad ukaże się we wrześniowym numerze miesięcznika "Kancelaria"