Strasburg: adwokat miała prawo komentować sprawę w mediach

Francuska adwokatka została ukarana przez sąd za złamanie tajemnicy zawodowej poprzez udzielenie wywiadu w mediach. Skomentowała w prasie opinię biegłego sądowego w sprawie domniemanej śmierci dziecka, wywołanej podaniem szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Europejski Trybunał Praw Człowieka 15 grudnia 2011 r. wydał wyrok, w którym uznał, iż doszło do ingerencji w prawo do swobody wypowiedzi i nakazał wypłatę skarżącej 5 tys. euro zadośćuczynienia.

Skarżąca Gisele Mor (numer skargi 28198/09) jest adwokatem prowadzącym praktykę we Francji. W listopadzie 1998 r. rozpoczęło się postępowanie karne w sprawie nieumyślnego spowodowania śmierci dwunastolatka, który zmarł krótko po podaniu szczepionki. Podczas procesu, mec. Mor reprezentowała rodziców dziecka występujących w procesie w roli oskarżycieli posiłkowych. W 2002 r. w postępowaniu została złożona obszerna opinia biegłego lekarza, który miał ustalić związek pomiędzy zaaplikowaniem szczepionki a śmiercią dziecka oraz zbadać rzeczywiście oddziaływanie szczepionki.
Po wpłynięciu opinii biegłego, na prośbę matki ofiary ze skarżącą skontaktowała się dziennikarka. 14 listopada 2002 r. w dzienniku „Le Parisien” ukazał się artykuł pt. „Opinia biegłego pokazała palcem winnych”, sugerując, że winę za szereg zaniedbań, które przyczyniły się do śmierci dziecka w dużej mierze ponosi Ministerstwo Zdrowia. W tym samym numerze gazety ukazała się wypowiedzi mec. Mor, która na pytanie, czy opinia biegłego nie jest przesadnie krytyczna, odpowiedziała: „Nie, opinia pokazuje, że Państwo nigdy podjęło wystarczających środków, żeby zbadać wszechstronnie efekty uboczne szczepionek, pomimo iż korzystają z nich miliony Francuzów.”
Po tych publikacjach, laboratorium farmaceutyczne odpowiedzialne za dystrybucję szczepionki zainicjowało przeciwko skarżącej postępowanie karne w związku z ujawnieniem informacji objętych tajemnicą postępowania sądowego oraz naruszeniem tajemnicy adwokackiej. W trakcie procesu, skarżąca tłumaczyła, że udzieliła wywiadu dziennikarce na prośbę klientki, a także w interesie publicznym, aby pomóc zrozumieć opinii publicznej treść opinii, która i tak była już znana dziennikarzom.
Sąd I instancji uznał, że doszło do popełnienia czynu zabronionego polegającego na złamaniu tajemnicy zawodowej. Jednocześnie umorzył postępowanie z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu i nakazał skarżącej zapłatę symbolicznego odszkodowania firmie farmaceutycznej w wysokości 1 euro. Sąd uznał, że ujawnienie treści opinii biegłego niewątpliwie wypełniało znamiona czynu zabronionego, niezależnie od tego, że inne osoby znały wcześniej jej zawartość. Zdaniem sądu, adwokatów wiążą w zakresie zacowania poufności szczególne zasady. Sąd podkreślił również, że wywiad na temat opinii biegłego nie był konieczny dla prawidłowej ochrony praw osób pokrzywdzonych działaniem szczepionki. Sąd odwoławczy oraz Sad Najwyższy utrzymały w mocy wyrok sądu I instancji. W 2009 r. mec. Mor wniosła skargę do ETPC, zarzucając w niej naruszenie art. 10 EKPC.
Uzasadniając swoją decyzję, ETPC na wstępnie zwrócił uwagę na szczególny status adwokatów, którzy pełnią rolę „pośredników między sądami a opinią publiczną”. Trybunał podkreślił, że dla większej transparentności, prawnicy powinni mieć – co do zasady – możliwość swobodnego komentowania funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Nie zwalnia ich to co prawda od przestrzegania tajemnicy zawodowej, jednak w tym przypadku ETPC zauważył, że: 1) po pierwsze – prawniczka nie ujawniła samego dokumentu, ale jedynie skomentowała jego treść, 2) po drugie - dokument był już wcześniej znany opinii publicznej, ponieważ obszerne jego fragmenty wraz z omówieniem, w tym dane takie jak: faktyczne skutki uboczne szczepionki, liczba ofiar, rola państwa i rola koncernu farmaceutycznego - zostały opublikowane przez gazetę przed wywiadem; 3) po trzecie – komentarz dotyczył bezpośrednio zagadnienia zdrowia publicznego, a zatem kwestii znajdującej się w sferze uzasadnionego zainteresowania społeczeństwa (w takich przypadkach ingerencja w prawo do wolności słowa możliwa jest jedynie w wyjątkowych przypadkach); 4) po czwarte – skarżąca komentowała opinię w prasie broniąc interesów swoich klientów.
Trybunał podkreślił ponadto, że samorząd adwokacki, do którego należała skarżąca także nie dostrzegł potrzeby ukarania jej sankcjami dyscyplinarnymi. ETPC uznał, że wyrok sądu karnego, który zapadł przeciwko skarżącej, stanowił nieproporcjonalną i niekonieczną ingerencję władz publicznych w swobodę wypowiedzi.

Źródło: Helsińska Fundacja Praw Człowieka