Problem powstał w związku ze sprawą sędziego Beaty M.-R. z Sądu Rejonowego w Wieliczce. Została ona zatrzymana przez patrol policji, który po zbadaniu sędziego stwierdził w wydychanym powietrzu 0,4‰ .
Sędzia stanęła przed sądem dyscyplinarnym obwiniona o złamanie przepisów prawa i naruszenie godności urzędu. Sędzia wyjaśniała, że piła nalewkę dzień wcześniej do godziny 23, następnego dnia o 8 godz. rano wsiadła do samochodu. Biegły sądowy potwierdził prawdziwość tego zeznania.
Sąd Apelacyjny w Krakowie, jako sąd dyscyplinarny I instancji 8 września 207 r. uznał winę Beaty M.-R. i wymierzył jej karę przeniesienia na inne miejsce służbowe.
Obwiniona złożyła od tego wyroku kasację. Jej obrońca - sędzia Dariusz Mazur przekonywał, że kara przeniesienia na inne miejsce służbowe jest zbyt surowa. Jednak pomiędzy tą karą a naganą w momencie popełnienia czynu - nie było innej, np. obniżenia wynagrodzenia. Dopiero w styczniu 2017 r. weszła w życie nowela Prawo o ustroju sądów powszechnych, która wprowadziła karę - obniżenie wynagrodzenia zasadniczego, ale nie obowiązywała w momencie popełniania czynu.
Sędziowie pozbawieni ochrony?
- Obecnie obserwujemy obniżenie ochrony sędziów. Minister sprawiedliwości może w każdym czasie wszcząć postępowanie dyscyplinarne przeciw sędziemu, jeśli rzecznik dyscyplinarny stwierdzi brak podstaw faktycznych do wszczynania postępowania. W takiej sytuacji trzeba sięgnąć po międzynarodowe źródła prawa, takie jak np. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej - powiedział sędzia Mazur .
Karta Praw stanowi zasadę proporcjonalności i legalności kar ( art. 49 ust.1): "Nie wymierza się kary surowszej od tej, którą można było wymierzyć w czasie, gdy czyn zabroniony pod groźbą kary został popełniony. Jeśli ustawa, która weszła w życie po popełnieniu czynu zabronionego pod groźbą kary, przewiduje karę łagodniejszą, ta właśnie kara ma zastosowanie."
Dodanie kary obniżenie wynagrodzenia
SN przypomniał, że obecnie karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, obniżenie wynagrodzenia zasadniczego sędziego o 5%–20% na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat, usunięcie z zajmowanej funkcji, przeniesienie na inne miejsce służbowe, złożenie sędziego z urzędu. W dniu 22 grudnia 2016 r. w Dzienniku Ustaw została opublikowana ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta wprowadziła istotne zmiany dotyczące statusu sędziego i zmieniała katalog kar dyscyplinarnych.
Czytaj też>> SN: sędzia ukarany przeniesieniem za uszkodzenie mienia
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 109 § 1 pkt 2 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych karą dyscyplinarną jest m.in. obniżenie wynagrodzenia zasadniczego sędziego o 5 proc-20 proc. na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat.
Wymierzenie wspomnianej kary bądź kary nagany, usunięcia z zajmowanej funkcji lub przeniesienia na inne miejsce służbowe pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania na wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, zakaz udziału w tym okresie w kolegium sądu, orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz objęcia w sądzie funkcji prezesa sądu, wiceprezesa sądu lub kierownika ośrodka zamiejscowego sądu.
Czy stosować prawo międzynarodowe?
Problem w tej sprawie polega na tym, że w znowelizowanej ustawie, w przepisach przejściowych mówi się, że kary dyscyplinarne za czyn popełniony przed dniem wejścia w życie tej ustawy wymierza się zgodnie z przepisami obowiązującymi w chwili popełnienia czynu ( art. 13 ustawy z 30 listopada 2016 r.).
Dlatego Sąd Najwyższy rozważa zastosowanie prawa międzynarodowego, które ma pierwszeństwo przed ustawą krajową, a mianowicie - Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Powtarza on tezę z Karty Praw Podstawowych: Jeśli po popełnieniu przestępstwa ustanowiona zostanie przez ustawę kara łagodniejsza za takie przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego korzystać ( art. 15 ust. 1 zdanie 3).
Czy istotnie Sąd Najwyższy sięgnie po przepisy prawa międzynarodowego przekonamy się 5 marca br., tj. w dniu ogłoszenia wyroku.
Sygnatura akt SNO 1/18
