Rada Ministrów przyjęła 24 listopada br. przedłożony przez ministra sprawiedliwości projekt ustawy o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich wydanych z naruszeniem prawa.

Jak podkreslano po posiedzeniu rzadu, chodzi o przywrócenie ochrony interesu społecznego i prywatnego przez usuniecie rażących naruszeń prawa. Jest to odpowiedź na oczekiwanie społeczne, że państwo zdecydowanie zareaguje na patologię, jaka narastała przez lata przy reprywatyzacji warszawskiej.

Zdaniem autorów projektu przede wszystkim dochodziło do przeniesienia własności lub do ustanowienia użytkowania wieczystego dla nieruchomości komunalnych w stosunku do osób, które nigdy nie były ich właścicielami. Jednocześnie prawa do zwrotu nieruchomości nie mogły skutecznie dochodzić osoby, którym faktycznie powinno przysługiwać prawo własności lub użytkowania wieczystego. Kolejnym przykładem patologii było ustanawianie kuratorów dla byłych właścicieli, których miejsce pobytu nie było znane, gdyż w rzeczywistości nie żyli. Sposób „na kuratora” umożliwiał nielegalne przywłaszczenie nieruchomości. W przejętych obiektach, najczęściej w kamienicach, dochodziło do rażących naruszeń praw lokatorskich, czyli nękania tych osób i bezprawnego usuwania ich z mieszkań. Szczególnie naganny był proceder wykorzystywania trudnej sytuacji materialnej właścicieli lub spadkobierców nieruchomości warszawskich, polegający na skupowaniu za bezcen roszczeń wartych miliony złotych.

Ujawnić nadużycia i usunąć skutki
- Celem ustawy jest ostateczne uregulowanie praw do nieruchomości położonych w Warszawie oraz roszczeń byłych właścicieli, którym prawo własności odebrano na podstawie tzw. Dekretu Bieruta, a następnie zwrócono z naruszeniem prawa. Ustawa pozwoli ujawnić nadużycia związane z wydawaniem decyzji reprywatyzacyjnych. Umożliwi też usunięcie skutków decyzji reprywatyzacyjnych wydanych z naruszeniem prawa, powodujących uszczerbek majątkowy w zasobie mienia komunalnego lub krzywdzenie lokatorów przez właścicieli kamienic. Przygotowanie tej regulacji dowodzi, że państwo już nie będzie bezczynne wobec ujawnionych nieprawidłowości - czytamy w uzasadnieniu do projektu.

Komisja zbada i naprawi
Cele ustawy ma zrealizować nowo utworzona Komisja, która – jako organ administracji publicznej stojący na straży interesu publicznego w zakresie wydawania decyzji reprywatyzacyjnych – zajmie się oceną i badaniem decyzji dotyczących nieruchomości warszawskich.

W skład Komisji będzie wchodził przewodniczący i ośmiu członków. Przewodniczącym będzie sekretarz stanu w MS albo MSWiA, powoływany i odwoływany przez premiera na wniosek ministra sprawiedliwości, złożony w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych i administracji. Członkowie Komisji będą powoływani i odwoływani przez Sejm. Mają być w niej reprezentowane wszystkie środowiska polityczne, co pozwoli - według założeń autorów - kontrolować jej funkcjonowanie, a w rezultacie zapewni przejrzystość działania i obiektywizm.

Społeczna rada doradzi
Przy Komisji, jako organ opiniodawczo-doradczy, będzie działała Społeczna Rada. Ma liczyć do dziewięciu osób, powołanych przez ministra sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem spraw wewnętrznych i administracji, spośród członków organizacji pozarządowych i stowarzyszeń, których celem jest wspomaganie rozwoju wspólnot i społeczności lokalnych oraz ruchów społecznych i lokatorskich mających udział w ujawnianiu patologii reprywatyzacyjnych.

Decyzja lub postanowienie
Komisja będzie wydawać decyzje administracyjne i postanowienia, po zasięgnięciu opinii Społecznej Rady. Ma wszczynać z urzędu postępowanie rozpoznawcze jeśli stwierdzi, że istnieją do tego podstawy w związku z wydaniem decyzji reprywatyzacyjnej.

W toku postępowania rozpoznawczego Komisja przeprowadzi rozprawę, która co do zasady będzie jawna. Strona, a także świadek i biegły, którzy nie stawią się na rozprawie osobiście (bez uzasadnionej przyczyny) lub bez zezwolenia opuszczą rozprawę przed jej zakończeniem – będą mogli zostać ukarani grzywną do 1000 zł, a w razie ponownego nie stawienia się przed Komisją – grzywną do 3000 zł.

Jednocześnie, aby zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania, Komisja będzie mogła nakazać wpisanie do księgi wieczystej ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu rozpoznawczym, a w przypadku decyzji, która wywołała nieodwracalne skutki prawne także ustanowić zakaz zbywania lub obciążania nieruchomości.

Komisja uzna decyzję albo ją uchyli
W wyniku postępowania rozpoznawczego Komisja będzie mogła np. utrzymać w mocy decyzję reprywatyzacyjną (uznać słuszność zwrotu nieruchomości), uchylić decyzję reprywatyzacyjną i podjąć decyzję merytoryczną, która pozwoli odebrać bezprawnie pozyskaną nieruchomość. Komisja będzie mogła też uchylić decyzję reprywatyzacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi, który ją wydał, wraz z wiążącymi wskazaniami co do dalszego postępowania albo stwierdzić wydanie decyzji reprywatyzacyjnej z naruszeniem prawa, jeśli wywołała nieodwracalne skutki prawne. W takiej sytuacji Komisja będzie mogła nałożyć na osobę, która skorzystała na wydaniu decyzji reprywatyzacyjnej, obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia w wysokości odpowiadającej wartości bezprawnie przejętej nieruchomości. Komisja będzie także mogła umorzyć postępowanie.

Zgodnie z projektem, strona będzie mogła złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez Komisję.

Ustawa ma obowiązywać po 30 dniach od daty ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw.