Rada Ministrów przyjęła 22 lipca 2014 r.) projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.
Jak poinformowano po posiedzeniu, projekt wprowadza zmiany w prawie cywilnym w zakresie formy czynności prawnych oraz stanowi kolejny etap informatyzacji postępowania cywilnego, która przyczyni się do wymiernych oszczędności w sądownictwie, poprawi efektywność pracy sądów oraz zwiększy dostęp do sądu. Obejmuje też zmiany w przepisach normujących postępowanie rozpoznawcze, klauzulowe oraz egzekucyjne. Projektowane regulacje służyć mają przyspieszeniu postępowań sądowych poprzez ograniczenie kognicji sądów, rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych i komorników sądowych, uproszczenie niektórych czynności procesowych oraz zmodyfikowanie tych instytucji, które są wykorzystywane przez uczestników postępowań w celu przedłużania postępowań sądowych. Celem projektowanych regulacji w zakresie postępowania egzekucyjnego jest również zwiększenie efektywności egzekucji.

Liberalizacja przepisów dotyczących formy czynności prawnych
- wprowadzenie materialnoprawnej definicji dokumentu;
- wprowadzenie dokumentowej formy czynności prawnej (złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie);
- nowe ujęcie formy elektronicznej;

Dalsza informatyzacja postępowania cywilnego
- wprowadzeniu zmian w prawie procesowym dotyczących dowodu z dokumentu (rozróżnienie dowodu z dokumentów zawierających tekst oraz innych dokumentów – np. z zapisem obrazu i dźwięku);
- rozszerzeniu niektórych reguł dotyczących elektronicznego postępowania upominawczego na inne postępowania;
- dopuszczeniu możliwości wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną i dokonywania doręczeń elektronicznych także w „tradycyjnych” postępowaniach cywilnych („elektroniczne biuro podawcze”);
- wprowadzeniu zmian dotyczących protokołu elektronicznego (rozszerzeniu treści protokołu skróconego, organu decydującego o transkrypcji, zmiany formy ugody sądowej, dopuszczeniu elektronicznego uzasadniania orzeczeń);
- wprowadzeniu zmian w zakresie przeprowadzania posiedzenia i dowodu za pomocą urządzeń umożliwiających dokonanie czynności na odległość;
- wprowadzeniu zmian przepisów o elektronicznym postępowaniu upominawczym (umożliwienie powodowi złożenia wniosku o umorzenie postępowania w razie zaistnienia określonych zdarzeń procesowych);
- wprowadzeniu elektronicznego postępowania w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym;
- wprowadzeniu elektronicznego zajęcia rachunku bankowego;
- wprowadzeniu elektronicznej licytacji ruchomości;
- wprowadzeniu obligatoryjnego przesyłania korespondencji między komornikami sądowymi, organami podatkowymi i administracyjnymi organami egzekucyjnymi.

Ograniczenie kognicji sądów
a) rozszerzeniu kompetencji referendarzy sądowych w:
- postępowaniu upominawczym (aktualnie mogą wyłącznie wydać nakaz zapłaty i zarządzenia, a przewiduje się, że będą mogli wykonywać wszystkie czynności),
- postępowaniu w sprawach depozytowych (z wyłączeniem likwidacji depozytu),
- postępowaniu egzekucyjnym (wszystkie czynności zastrzeżone dla sądu, z wyjątkami dotyczącymi stosowania środków przymusu i niektórych innych czynności);
b) przekazaniu komornikom sądowym niektórych czynności w ramach egzekucji z nieruchomości dokonywanych aktualnie przez sąd (sporządzenie i wykonywanie planu podziału sumy uzyskanej w egzekucji z nieruchomości).

Zmiany przepisów dotyczących niektórych czynności procesowych, które doprowadzą do usprawnienia postępowania:
- wyłączenie sędziego (sędzia, którego dotyczy wniosek nie będzie wstrzymywał się od udziału w czynnościach, a dopiero w razie uwzględnienia wniosku sąd zdecyduje o zniesieniu postępowania toczącego się z jego udziałem);
- możliwość wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym (brak potrzeby wyznaczania posiedzenia jawnego w razie spełnienia przesłanek określonych w przepisie);
- możliwość odstąpienia od sprawozdania sędziego podczas rozprawy apelacyjnej (za zgodą stron lub w razie niestawiennictwa stron);
- zmiany dotyczące czynności referendarzy sądowych (uzupełnienie podstaw odrzucenia skargi na czynności referendarza i powierzenie referendarzom czynności w postępowaniu upominawczym i w sprawach depozytowych, za wyjątkiem likwidacji depozytu);
- ograniczenie katalogu czynności komornika podlegających zaskarżeniu;
- zmiana trybu wnoszenia i rozpoznawania skargi na czynności komornika;
- uproszczenie czynności związanych z rozstrzygnięciem zbiegu egzekucji (tzw. rozstrzygnięcie zbiegu z mocy ustawy);
- zmiany dotyczące instytucji poszukiwania majątku dłużnika i wprowadzenie komorniczego wyjawienia majątku (ograniczenie zakresu stosowania poszukiwania majątku wpłynie na obniżenie kosztów egzekucji);
- modyfikacja przepisów dotyczących związania organu egzekucyjnego wnioskiem wierzyciela co do sposobu egzekucji (wierzyciel nie będzie musiał co do zasady wskazywać składników majątku dłużnika, a komornik będzie zobligowany prowadzić egzekucję ze wszystkich znanych mu składników za wyjątkiem nieruchomości-tu potrzebny będzie wniosek wierzyciela);
- rezygnacja z wymogu nadawania klauzuli w razie przejścia uprawnień wierzyciela na inną osobę w trakcie postępowania egzekucyjnego;
- rezygnacja z obligatoryjnego wysłuchania stron przed umorzeniem postępowania egzekucyjnego;
- modyfikacja przepisów w dotyczących ograniczeń egzekucji z rachunków bankowych oraz z rachunków prowadzonych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo - kredytowe;
- zmiana podstawy powództwa opozycyjnego;
- doprecyzowanie przepisu dotyczącego właściwości sądu w sprawach z powództw przeciwegzekucyjnych.

Zmiany legislacyjne innych aktów prawnych
a) wprowadzenie baz danych dotyczących „zawodowych” pełnomocników procesowych (adwokatów, radców, rzeczników patentowych), prokuratorów i asesorów prokuratorskich oraz radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;
b) zmiany w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (m.in. dotyczące zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej)
c) W ustawie – Prawo o notariacie przewiduje się utworzenie Rejestru Spadkowego, który będzie prowadzony przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego utworzonego przez Krajową Radę Notarialną. W Rejestrze tym będą ujawniane wszystkie akty poświadczenia dziedziczenia oraz postawienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, jak też o uchyleniu lub zmianie takiego postanowienia.

Zmiany dotyczące stron zamieszkałych w krajach członkowskich Unii Europejskiej
Proponowane zmiany zmierzają do usunięcia sprzeczności między regulacjami k.p.c., a przepisem art. 18 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ustanawiającym zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Złożenie pisma procesowego w placówce operatora pocztowego świadczącego usługę powszechną w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej będzie równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Obowiązek wskazania pełnomocnika dla doręczeń będzie zaś spoczywał wyłącznie na stronie, która ma miejsce zamieszkania, zwykłego pobytu lub siedzibę w państwie, które nie jest członkiem Unii Europejskiej.