RPO: trzeba na nowo uregulować zasady zmiany płci

Rzecznik praw obywatelskich przekonuje ministra sprawiedliwości o potrzebie przyjęcia kompleksowego aktu prawnego dotyczącego osób transpłciowych oraz pilnej interwencji ustawodawcy w zakresie trybu zmiany płci metrykalnej. Według prof. Ireny Lipowicz, najlepszym rozwiązaniem byłoby stworzenie regulacji umożliwiającej dokonanie zmiany płci metrykalnej na podstawie oświadczenia transseksualisty popartego dwoma opiniami właściwych lekarzy.

Rzecznik podkreśla, że interwencja ta jest rezultatem współpracy RPO z Fundacją Trans-Fuzja, która zwraca uwagę na fakt, że w obecnym stanie prawnym brak jest pozytywnej regulacji tej kwestii, a wypracowany przez orzecznictwo sposób zmiany płci jest postrzegany jako krzywdzący dla osób transseksualnych i ich rodzin.
Zdaniem RPO do czasu opracowania i uchwalenia aktu prawnego, który w sposób całościowy regulowałby sytuację osób transseksualnych, niezbędne jest wprowadzenie przynajmniej częściowych zmian do polskiego systemu prawa, tak by umożliwić osobom jak najszybsze rozwiązanie ich problemów. Rzecznik wskazuje na rozwiązania systemowe niektórych państw członkowskich Unii Europejskiej (m.in. Niemiec, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii), na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (m.in. wyrok w sprawie Rees przeciwko Wielkiej Brytanii, Cossey przeciwko Wielkiej Brytanii, Goodwin przeciwko Wielkiej Brytanii, L. Przeciwko Litwie) oraz Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (m.in. wyrok P. przeciwko S., K.B. przeciwko Nationa Health Service Pensions Agency).
RPO zwraca uwagę na niedoskonałość polskich rozwiązań. Przede wszystkim, wskazuje, iż w związku z orzecznictwem i stanowiskami prezentowanymi w doktrynie obecnie jedyną dopuszczalną podstawą prawną żądania zmiany płci jest powództwo oparte na art. 189 k.p.c. W rezultacie, osoba żądająca „ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa” zmuszona jest do pozwania swoich rodziców, a w przypadku ich śmierci, ustanowionych w ich miejsce kuratorów.
Zdaniem RPO zmiana płci nie powinna odbywać się w trybie procesu. RPO uznał, iż najlepszym rozwiązaniem byłoby stworzenie regulacji umożliwiającej dokonanie zmiany płci metrykalnej na podstawie oświadczenia transseksualisty popartego dwoma opiniami właściwych lekarzy, na wzór rozwiązań brytyjskich. - Do czasu wydania kompleksowej regulacji konieczne jest jednak niezwłoczne wprowadzenie do polskiego prawa przepisów wyraźnie regulujących problem zmiany płci. W opinii RPO, najwłaściwszym rozwiązaniem wydaje się być wydawanie rozstrzygnięć w ramach instytucji sprostowania aktu urodzenia - czytamy w wystapieniu RPO.
RPO stoi na stanowisku, że akt prawny regulujący w sposób kompleksowy problematykę zmiany płci powinien zawierać rozwiązania dotyczące nie tylko zmiany płci metrykalnej, ale również m.in. skutków w sferze rodzinnoprawnej, kwestii wymiany dokumentów, możliwości refundacji kosztów przebytych zabiegów oraz powinien wprowadzić kontratyp uchylający bezprawność dokonywanych zabiegów chirurgicznych.