Rzecznik przypomina, że w poprzednim wystąpieniu w tej sprawie z 3 grudnia 2009 r. wskazywał między innymi, że Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia przewiduje możliwość ustanowienia jednego obrońcy przez obwinionego (art. 4 K.p.s.w.). Obwinionym jest osoba, przeciwko której wniesiono wniosek o ukaranie w sprawie o wykroczenie (art. 20 § 1 K.p.s.w.). Z przepisów tych wynika zatem, i tak jest też są one interpretowane przez organy prowadzące czynności wyjaśniające, że obrońca może być ustanowiony dopiero po skierowaniu do sądu wniosku o ukaranie. Nie posiada zatem uprawnień do podejmowania czynności procesowych w imieniu osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie i która została wezwana do złożenia w sprawie wyjaśnień, nie może zatem uczestniczyć w czynnościach procesowych z udziałem takiej osoby.
Zdaniem Rzecznika już na etapie czynności wyjaśniających może nastąpić głęboka ingerencja w prawa i wolności osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia. Na tym etapie również osoba ta musi podjąć istotne dla jej obrony decyzje, np. w przedmiocie złożenia lub odmowy składania wyjaśnień, czy w przedmiocie zgłoszenia wniosków dowodowych. Brak możliwości ustanowienia obrońcy na tym etapie postępowania bez wątpienia może zatem rzutować na realizację prawa do obrony takiej osoby. - Podnieść nadto wypada, że aktywne uczestniczenie obrońcy osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie może doprowadzić do zgromadzenia dowodów, na podstawie których organ prowadzący czynności odstąpi o skierowania sprawy do sądu co niewątpliwie może przyczynić się do obniżenia kosztów tego postępowania. Pamiętać przy tym należy, iż w przypadku uniewinnienia obwiniony może skutecznie domagać się zwrotu wydatków poniesionych z tytułu ustanowienia jednego obrońcy z wyboru na podstawie art. 118 § 2 K.p.s.w. w zw. z art. 119 K.p.s.w. w zw. z art. 616 § 1 pkt 2 k.p.k. - pisze Rzecznik.
Zdaniem RPO stan taki jest niemożliwy do zaakceptowania z punktu widzenia prawa do obrony we wszystkich stadiach postępowania karnego, wynikającego z art. 42 ust. 2 Konstytucji RP, którego formalnym aspektem jest prawo do korzystania z pomocy obrońcy.
Rzecznik przypomina jednocześnie ministrowi, że na swoje poprzednie wystąpienie nie otrzymał dotychczas odpowiedzi.
RPO pyta o prawo do obrony przy wykroczeniach
Rzecznik praw obywatelskich po raz kolejny wystąpił do ministra sprawiedliwości z pytaniem, dlaczego polskie prawo nie przewiduje możliwości dopuszczenia adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w postępowaniu w sprawie o wykroczenie do udziału w przesłuchaniu osoby, co do której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia przeciwko niej wniosku o ukaranie.