Ocena taka została sformułowana w raporcie przyjętym na sesji plenarnej Grupy Państw Przeciwko Korupcji (GRECO). Jak w niej podkreślono, takie stanowisko opracowano w związku z "nadzwyczajnymi okolicznościami", za jakie uznano otrzymanie informacji o "poważnych naruszeniach" standardów antykorupcyjnych w polskich ustawach.

Autorzy raportu zaznaczają, że opublikowany o północy ze środy na czwartek dokument ma charakter wstępny, a całość oceny zostanie opublikowana w późniejszym terminie w tym roku, po bardziej szczegółowych analizach. Uwzględnią one, jak dodała GRECO, najnowsze poprawki do ustaw, zaprezentowane w ostatnich dniach.

Autorzy opracowania wskazują m.in. na nadmierne wpływy władzy ustawodawczej na mianowanie członków Krajowej Rady Sądownictwa. Grupa Rady Europy rekomenduje, by co najmniej połowa z członków KRS była wybierana przez środowisko sędziowskie, a nie przez parlamen, a obecne rozwiązania, ocenia jako niezgodne z zasadami GRECO i innymi europejskimi standardami.

Państwo prawa to niezależne sądy >>

W raporcie skrytykowano też nadmierne uprawnienia ministra sprawiedliwości wobec sądownictwa w takich kwestiach, jak przyznawanie spraw sądowych.
Jego autorzy wyrażają również zaniepokojenie sprawą kadencji sędziów Sądu Najwyższego. Krytykuja system ich mianowania, będący połączeniem rezultatów obniżenia wieku emerytalnego, co dotyczy dużej części sędziów SN, i uprawnień prezydenta do przedłużenia ich mandatu. W ocenie ekspertów GRECO pewność kadencji jest niezbędną ochroną przed wywieraniem wpływu na sędziów i system sądownictwa oraz gwarancją ich niezależności.
GRECO zaleca również, aby nowe zasady wieku emerytalnego nie były stosowane wobec sędziów Sądu Najwyższego obecnie w nim zasiadających w związku z klauzulą umożliwiającą władzy wykonawczej przedłużenie ich kadencji oraz to, by w przypadku nowych sędziów Sądu Najwyższego możliwe przedłużenie ich kadencji ponad wiek emerytalny wolne było od politycznych wpływów".

Autorzy opracowania rekomendują także, by procedury mianowania pierwszego prezesa i prezesów izb Sądu Najwyższego oraz długość zajmowania tych funkcji zostały skorygowane w taki sposób, "by zagwarantować, że procedury te szanują niezawisłość sądownictwa i są wolne od zewnętrznych wpływów".

- Podstawowe zasady sądownictwa zostały naruszone w tak krytyczny sposób i do takiego stopnia, że wcześniej wydane przez GRECO opinie dotyczące sądownictwa w Polsce nie są już ważne w kluczowych aspektach - czytamy w opracowaniu.
A przewodniczący GRECO sędzia Marin Mrczela z Chorwacji komentując raport oświadczył: "Nie ma prawdziwej demokracji bez niezależnego sądownictwa. Ostatnie reformy w Polsce mają negatywny wpływ na niezawisłość sądownictwa i nie odpowiadają naszym standardom". - Muszą one zostać zrewidowane i bezzwłocznie poprawione. Będziemy pilnie przyglądać się sytuacji w Polsce i dokonamy ponownej całościowej oceny dotyczącej zapobieganiu korupcji w sądownictwie - dodał.