Rada Legislacyjna: zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora bezterminowo?

Rada Legislacyjna uznaje za prawidłowe zaprzeczenie macierzyństwa i ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dokonanego za życia dziecka. Jednak niejasne jest, czy prokurator może wytaczać takie powództwo po śmierci dziecka bez ograniczeń czasowych.

Zmiana odnosi się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który poddał w wątpliwość konstytucyjność rozwiązań ograniczających możliwość ustalania stanu cywilnego zmarłego dziecka ( wyrok z 26 listopada 2013 r. (P 33/12).
Zdaniem Rady Legislacyjnej przy premierze zaproponowane zmiany, przewidujące wyjątki od zasady, że ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia nie powinno następować po śmierci danej osoby, mają charakter racjonalny. Ich przyjęcie z jednej strony pozwoli na stwierdzenie, że wykonany zostanie wyrok TK, a z drugiej strony nie będzie stanowiło znacznego wyłomu w dotychczasowych regulacjach.
W projekcie przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym śmierć dziecka nie wyłącza możliwości  ustalenia macierzyństwa i ojcostwa na żądanie wszystkich uprawnionych podmiotów.

Ustalenie ojcostwa i macierzyństwa po śmierci dziecka
Prawo matki dziecka w sprawach o ustalenie macierzyństwa, jak również matki i ojca w sprawach o ustalenie ojcostwa, zostały jednak ograniczone czasowo. Powództwo może zostać wytoczone do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność (a więc jego hipotetycznych 18. urodzin). Wskazane rozwiązanie Rada Legislacyjna ocenia pozytywnie.
Z jednej strony otwiera ono możliwość ustalenia stanu cywilnego po śmierci dziecka, z drugiej stawia jednak barierę dla zupełnie nieograniczonego czasowo wytaczania powództw. Jest również spójne z obowiązującym art. 83 § 2 k.r.o. dotyczącym ustalania bezskuteczności uznania ojcostwa dokonanego po śmierci dziecka.

Zaprzeczenie ojcostwa po śmierci dziecka
Odmienne rozwiązanie przyjęto dla kwestionowania ojcostwa i macierzyństwa. Zasadniczo zaprzeczenie macierzyństwa , zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa dokonanego za życia dziecka (proponowany art. 83 § 1 k.r.o.), nie są dopuszczalne po jego śmierci. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. Proponowane rozwiązanie również należy ocenić pozytywnie (właśnie konieczność umorzenia postępowania o zaprzeczenie ojcostwa z uwagi na śmierć dziecka już po wytoczeniu powództwa [art. 456 § 3 k.p.c.] stała się podstawą zadania pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu i wydania wyroku P 33/12).

Uprawnienia prokuratora - niejasne
Podstawowa rysująca się wątpliwość dotyczy jednak uprawnień prokuratora w analizowanym zakresie. Z treści uzasadnienia projektu nie wynika jednoznacznie, czy intencją autorów było umożliwienie prokuratorowi wytaczania powództw o ustalenie pozytywne i negatywne stanu cywilnego po śmierci dziecka bez ograniczeń czasowych. Skutki wprowadzenia proponowanych konstrukcji mogą jednak rodzić wątpliwości.
Zdaniem autora opinii dr hab. Macieja Kalińskiego, prof. UW, skutkiem przyjęcia proponowanego rozwiązania byłoby więc niemożność wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa, zaprzeczenie ojcostwa i ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa  za życia dziecka również przez prokuratora.
Jeżeli taka była intencja projektodawcy, przyjęte rozwiązanie jest prawidłowe. Jeżeli jednak celem było otwarcie możliwości wytaczania takich powództw, należałoby rozważyć modyfikację  kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przez wskazanie, iż ograniczenia te nie dotyczą powództw wytaczanych przez prokuratora.