Opinia wydana została w związku z rozpatrywaniem przez TSUE skargi Komisji Europejskiej w tej sprawie. Chodziło o ustawę o Sądzie Najwyższym, która weszła w życie w kwietniu 2018 r. Na jej mocy wiek przejścia w stan spoczynku sędziów SN został obniżony do 65 lat. Wprawdzie polskie włądze zmieniły te przepisy pod naciskiem organów Unii Europejskiej, ale mimo to Trybunał postanowił rozpoznać sprawę.
Podczas rozprawy KE argumentowała, że nie jest pewne, czy te nowe przepisy eliminują naruszenia prawa Unii. Prawnicy Komisji przekonywali też, że z uwagi na znaczenie niezawisłości sędziowskiej w porządku prawnym Unii wciąż istnieje interes w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta.
Czytaj: Sąd Najwyższy pyta Trybunał UE i zawiesza stosowanie niektórych przepisów ustawy o SN >>
Sędziowie mogą być narażeni na naciski
Rzecznik generalny TSUE Ewgeni Tanczew w swojej czwartkowej opinii stwierdził, że uregulowania, które zaskarżyła Komisja "naruszają zasadę nieusuwalności sędziów", której przestrzeganie jest konieczne dla spełnienia wymogów skutecznej ochrony sądowej, tak jak mówią o tym unijne traktaty. - Sporne przepisy naruszają wymogi niezawisłości sędziowskiej, ponieważ mogą narazić Sąd Najwyższy i jego sędziów na ingerencję i naciski zewnętrzne ze strony Prezydenta RP w kontekście możliwości podwójnego przedłużenia ich czynnej służby, co podważa obiektywną niezależność tego sądu oraz wpływa na niezależność osądu sędziów i na ich rozstrzygnięcia - uznał rzecznik.
Rzecznik nie przyjął jednak wszystkich argumentów Komisji Europejskiej. Jego zdaniem odrzucone powinny być zarzuty, których podstawą jest art. 47 unijnej karty praw podstawowych. Mówi on o tym, że każdy ma prawo do rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd.
Nieusuwalność sędziów podstawą niezależności
Rzecznik Tanczew ocenił jednocześnie, że uzasadnione są zarzuty oparte na art. 19 unijnego traktatu. Podkreślił przy tym, że nieusuwalność członków organu sądowniczego stanowi jedną z podstawowych gwarancji niezawisłości sędziowskiej. "Ochrona przed usunięciem z urzędu (nieusuwalność) jest bowiem podstawą i odzwierciedleniem niezawisłości sędziowskiej i oznacza, że sędziowie mogą być odwoływani, zawieszani, przenoszeni lub przenoszeni w stan spoczynku wyłącznie z powodów określonych w ustawie i przy zachowaniu ustanowionych w niej gwarancji" - podkreślił TSUE w swoim komunikacie.
Rzecznik zaznaczył, że sędziowie powinni cieszyć się gwarancjami sprawowania urzędu do momentu obowiązkowego przejścia w stan spoczynku lub upływu ich kadencji. Dodał, że mogą podlegać zawieszeniu lub usunięciu z urzędu w indywidualnych przypadkach wyłącznie z powodu niezdolności do sprawowania urzędu lub zachowania nielicującego z powagą pełnionych funkcji.
Zdaniem Tanczewa wcześniejsze przejście w stan spoczynku powinno być możliwe jedynie na wniosek danego sędziego lub wynikać z przyczyn zdrowotnych, a jakiekolwiek zmiany w zakresie obowiązkowego wieku przejścia w stan spoczynku nie mogą mieć mocy wstecznej.
Rekomendacje rzeczników TSUE nie są wiążące dla składów orzekających, ale z reguły ostateczne rozstrzygnięcia są bardzo podobne do opinii.