Helsińska Fundacja Praw Człowieka W związku ze sprawą Janusza Podbielskiego i PPU Polpure w ramach prac Programu Spraw Precedensowych  przygotowała i złożyła skargę konstytucyjną, kwestionującą konstytucyjność przepisów kodeksu postępowania cywilnego w zakresie możliwości wznowienia postępowania po wyroku ETPCz.

26 lipca 2005 roku ETPCz wydał wyrok w sprawie Podbielski i PPU Polpure Sp. z o.o. przeciwko Polsce, w którym stwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji przez polskie sądy, które polegało na zamknięciu skarżącym drogi sądowej poprzez niezwolnienie ich z wpisu od apelacji.

1 sierpnia 2005 roku J. Podbielski wystąpił do Sądu Najwyższego ze skargą o wznowienie postępowania powołując się na nieważność postępowania z uwagi na wyrok ETPCzstwierdzający zamknięcie drogi sądowej.  W dniu 19 października 2005 r. Sąd Najwyższy orzekł o odrzuceniu skargi o wznowienie jako nie opartej na ustawowych przesłankach wznowienia postępowania. Jednakże zaznaczył przy tym, iż prawo do sądu skarżącej zostało naruszone, lecz do naruszenia tego doszło w sposób niewskazany przez ustawodawcę zwykłego jako jedna z przesłanek wznowienia postępowania. Na postanowienie to skarżąca wniosła zażalenie, które zostało odrzucone w dniu 22 grudnia 2005 roku.

W dniu 22 lipca 2008 roku skarżący wnieśli kolejną skargę o wznowienie. Podstawą tej skargi było tym razem rozstrzygnięcie zawarte w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2007 roku (sygn. I PZ 5/07). W tym postanowieniu Sąd Najwyższy rozpatrywał zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi o wznowienie wniesionej przez J. Tabora (wyrok Tabor przeciwko Polsce z dnia 27 czerwca 2006 roku, skarga nr 12825/02). Sąd Najwyższy uchylił postanowienie o odrzuceniu skargi i stwierdził, iż co prawda przepisy kodeksu postępowania wprost literalnie odczytywane nie przewidują możliwości wznowienia postępowania po wyroku ETPCz, jednakże nie oznacza to automatycznie możliwości zlekceważenia wyroku Trybunału. Sąd Najwyższy wskazał dalej, iż kodeks postępowania cywilnego nie wspomina o orzeczeniach ETPCz jako o zdarzeniu, którego wystąpienie powoduje konieczność wznowienia postępowania cywilnego, to nie oznacza to jednak, że wyrok ETPCz może być zignorowany przez państwo - stronę Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Dalej SN stwierdził, że Polska jest związana Konwencją, co oznacza, że Konwencją związane są wszystkie władze i organy państwowe, także sądy. Każdy organ państwa w zakresie swych kompetencji jest zobowiązany (art. 9 Konstytucji) do poszanowania zobowiązania, zgodnie z którym Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Skarżący uznali, iż wydanie przez Sąd Najwyższy postanowienia z dnia 17 kwietnia 2007 r. oznaczało dla nich nową sytuację faktyczną polegającą na zmianie linii orzeczniczej, dlatego też ponownie wystąpili skargę o wznowienie. W dniu 23 października 2008 r. Sąd Najwyższy oddalił skargę o wznowienie nie dopatrując się przesłanek wznowienia.

W skardze konstytucyjnej HFPCz podniosła niegodność art. 401 pkt 2 kodeksu postępowania cywilnego, polegającą na tym, iż wskazany przepis w zakresie w jakim pozbawia i nie reguluje możliwości wznowienia postępowania przed sądami krajowymi, pomimo wyroku ETPCz stwierdzającego naruszenie art. 6 Konwencji polegające na pozbawieniu dostępu do sądu jest niezgodny z art. 45 Konstytucji RP w związku z art. 2, art. 8 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji RP.

(Źródło: HFPCz/KW)