Nowelizacja ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów zakłada usprawnienie systemu eliminowania z obrotu niedozwolonych postanowień wzorców umów zawieranych z konsumentami (kształtujących prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszających jego interesy, z wyjątkiem postanowień określających główne świadczenia stron, sformułowanych w sposób jednoznaczny - art. 385[1] Kodeksu cywilnego). Obecnie system ten opiera się na kontroli sądowej. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów orzeka o uznaniu danego postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazuje jego wykorzystywania. W oparciu o prawomocne orzeczenie sądu Prezes UOKiK dokonuje wpisu takiego postanowienia do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone. Dopiero po wpisaniu danego postanowienia do rejestru Prezes UOKiK może wszcząć przeciwko przedsiębiorcy stosującemu takie postanowienie postępowanie w sprawie praktyki naruszającej zbiorowy interes konsumentów i nałożyć na niego karę.

W poprzednich latach do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpłynęło bardzo wiele powództw o stwierdzenie abuzywności klauzul. Z danych Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wynika, że w okresie od 2012 r. do końca 2014 r. do sądu tego wpłynęło ok. 58 tys. pozwów. Powództwa te były wnoszone w szczególności przez podmioty działające w tym zakresie głównie w celach zarobkowych. Zmianę tego stanu rzeczy przyniosły jednak nowe regulacje w zakresie kosztów procesowych.

Dowiedz się więcej z książki
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł




Kontrola postanowień umownych przez Prezesa UOKiK
Po wejściu w życie nowelizacji Prezes UOKiK, nie czekając na orzeczenie sądu i wpis danego postanowienia do rejestru, sam będzie oceniał jego abuzywność i zakazywał jego stosowania. Jest to zasadnicza różnica w porównaniu z aktualnym stanem prawnym, w którym m.in. przez Prezesa UOKiK do sądu wnoszony jest pozew o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, a dopiero w wyniku uzyskania prawomocnego orzeczenia można prowadzić w drodze administracyjnej (postępowanie w sprawie stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów - art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów) kontrolę wykonania przez przedsiębiorcę zakazu stosowania niedozwolonego postanowienia wzorca umowy.

Decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone
W świetle znowelizowanych przepisów Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie mógł wydać decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującą jego wykorzystywania. W takiej decyzji Prezes UOKiK będzie mógł określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych. Jednym z takich środków będzie poinformowanie konsumentów o uznaniu za niedozwolone postanowienia wzorca umownego, jeśli ci konsumenci zawarli z danym przedsiębiorcą umowy na podstawie tego wzorca. Prezes Urzędu będzie mógł również nakazać publikację swej decyzji na koszt przedsiębiorcy.

Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone będzie miała skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego, a także wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.@page_break@

Surowe kary
Nowelizacja przewiduje możliwość nakładania kar pieniężnych za stosowanie niedozwolonych postanowień we wzorcach umów. Prezes Urzędu będzie mógł nałożyć w takim przypadku na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości do 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu stosowania niedozwolonych postanowień umownych we wzorcach umów zawieranych z konsumentami. Jednocześnie w nowelizacji zrezygnowano z kar grzywny nakładanych obecnie na mocy Kodeksu wykroczeń za wykorzystywanie lub brak odwołania zalecenia stosowania ogólnych warunków umów albo wzoru umowy wbrew obowiązkowi wynikającemu z orzeczenia sądu (uchylony zostanie art. 138b Kodeksu wykroczeń, ale dopiero po upływie 10 lat od dnia wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji).

Koncyliacyjne zakończenie sporu
Nowelizacja umożliwia również koncyliacyjne zakończenie sporu - np. w drodze decyzji zobowiązującej (nowy art. 23c ustawy) lub wystąpienia do przedsiębiorcy (nowy art. 49a ustawy) bez wykorzystywania sankcji kary pieniężnej. W decyzji zobowiązującej Prezes UOKiK będzie mógł zobowiązać przedsiębiorcę do wykonania określonych zobowiązań, o ile przedsiębiorca zgłosi wcześniej gotowość wykonania takich zobowiązań. Prezes Urzędu będzie mógł również - bez wszczynania postępowania - wystąpić do przedsiębiorcy w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów.

Sąd będzie kontrolować decyzje Prezesa UOKiK
Należy przy tym zauważyć, że udział sądu w postępowaniach w sprawie niedozwolonych klauzul umownych nie zostanie wyeliminowany. Wprawdzie organem orzekającym ma być Prezes UOKiK, ale kontrola jego decyzji pozostanie w gestii Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, orzekającego obecnie w tych sprawach, który, będąc sądem cywilnym, dokonuje kontroli decyzji Prezesa UOKiK również pod względem merytorycznym.

Ustawa z dnia 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015 r. poz. 1634) wejdzie w życie 17 kwietnia 2016 r.