Państwowa Komisja Wyborcza w uchwale z 5 lutego 2024 r. uznała, że związek stowarzyszeń działający na mocy art. 22 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach nie może być uznany za organizację społeczną. Powód: członkami takiego związku mogą być osoby prawne, którym nie przysługuje prawo zgłaszania kandydatów w wyborach samorządowych.
Uchylenie uchwały PKW
Sad Najwyższy, orzekając w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, uchylił uchwałę PKW. Stwierdził, że kodeks wyborczy pozwala organizacjom społecznym rejestrować komitety wyborcze w wyborach samorządowych nie dlatego, że reprezentują one inne podmioty do tego uprawnione, ale dlatego, że organizacje społeczne stanowią formę działalności obywatelskiej, której jednym z przejawów jest udział w wyborach samorządowych.
Uznanie przez kodeks wyborczy, że w wyborach samorządowych mogą brać udział nie tylko stowarzyszenia, ale też inne organizacje społeczne wskazuje, że ustawodawca nie chciał nadmiernie zawężać kręgu podmiotów uprawnionych do rejestracji komitetów wyborczych, wymagając jedynie ujawnienia takiego podmiotu w rejestrze organizacji społecznych.
Sąd Najwyższy uznał też za niezasadne stanowisko PKW, jakoby związek stowarzyszeń de facto stanowił koalicję wyborczą, która może być tworzona jedynie przez partie polityczne. Podkreślono, że choć sama nazwa „koalicja wyborcza” zarezerwowany jest dla działalności partii politycznych, to nie oznacza to, że inne organizacje społeczne nie mogą realizować w wyborach samorządowych celów analogicznych do tych, które partie polityczne realizują jako koalicje wyborcze.
Nie tylko partie polityczne
Rejestracja komitetu wyborczego przez organizację społeczną zrzeszająca inne podmioty nie stanowi więc obejścia art. 87 k.wyb. zastrzegającego możliwość tworzenia koalicji wyborczych tylko dla partii politycznych. Istnieje istotna różnica między epizodycznym charakterem koalicji wyborczej tworzonej celem udziału w konkretnych wyborach, a organizacją społeczną realizującą swoje cele statutowe zarówno w czasie wyborów, jak i poza nimi.
Jednym z celów statutowych Ogólnopolskiej Federacji „Bezpartyjni i Samorządowcy" jest wspieranie obywateli w wykonywaniu ich biernego prawa wyborczego poprzez udział w wyborach organizowanych na terenie Polski i celu tego nie kwestionował sąd, dokonując rejestracji tego związku stowarzyszeń. Realizacji tego celu nie może więc zabronić również PKW, odmawiając rejestracji komitetu wyborczego. Sąd Najwyższy podkreślił, że PKW nie wskazała przekonującego powodu dla nadawania pojęciu „organizacji społecznej" na gruncie kodeksu wyborczego innego znaczenia niż to, którym operuje rejestr publiczny takich organizacji.
Podobnie za bezzasadne Sąd Najwyższy uznał stanowisko PKW jakoby rejestracja komitetu wyborczego związku stowarzyszeń naruszała zasadę równości, ze względu na większy potencjał takiego związku stowarzyszeń niż pojedynczego stowarzyszenia. Sąd Najwyższy podkreślił, że zasada równości, o której mowa w art. 169 ust. 2 Konstytucji RP ma nade wszystko charakter formalny i nie można wyprowadzać z niej niemożliwego do spełnienia wymogu, by podmioty startujące w wyborach miały podobny potencjał organizacyjny lub finansowy.
W wyniku uwzględnienia przez Sąd Najwyższy skargi pełnomocnika komitetu wyborczego, PKW niezwłocznie musi przyjąć zawiadomienie o utworzeniu komitetu wyborczego.
W składzie zasiadali: SSN Aleksander Stępkowski (przewodniczący), SSN Elżbieta Karska oraz SSN Paweł Czubik (sprawozdawca).
Przy okazji warto przypomnieć o grudniowym orzeczeniu TSUE. Trybunał Sprawiedliwości 21 grudnia 2023 r. stwierdził, że skład orzekający Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy. Wobec tego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie może odpowiedzieć na zagadnienie prawne i co do istoty pytań prejudycjalnych przedstawionych przez ten organ.
Czytaj więcej na Prawo.pl: Izba Kontroli SN nie może pytać TSUE o status sędziów
Postanowienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 12 lutego 2024 r., sygn. akt I NSW 2/24
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
