Odmowa przyznania zasiłku pogrzebowego jest niezgodna z konstytucją

Trybunał Konstytucyjny stwierdził w czwartek, że odmowa przyznania zasiłku pogrzebowego rodzinie zmarłego po upływie roku od dnia śmierci jest niezgodna z konstytucją. Ponadto Trybunał uznał, że ustawodawca powinien uzupełnić obowiązujące przepisy o wszystkie przypadki życiowe, które przesuwają datę złożenia wniosku do ZUS w tej sprawie.

Dzisiejsze orzeczenie wiąże się ściśle ze sprawą Paweł Ł., który zmarł w czerwcu 2005 r. we Włoszech. Do marca 2007 roku, czyli dwa lata rodzina zmarłego nie wiedziała o jego śmierci i pochówku. Po sprowadzeniu zwłok do Polski odbył się pogrzeb, a wszelkie koszty poniósł ojciec zmarłego, który po 3 latach wystąpił do ZUS o wypłatę zasiłku pogrzebowego. Organ ubezpieczeniowy odmówił wypłaty zasiłku z powodu upływu terminu nieprzekraczalnego. Sąd rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przyznał prawo do zasiłku pogrzebowego. ZUS złożył apelację od powyższego wyroku.

Zdaniem sądu pytającego kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucyjną gwarancją prawa do zabezpieczenia społecznego i zasadą równości. Przy kształtowaniu zakresu  prawa  do  ubezpieczenia społecznego ustawodawca związany jest wynikającym z zasady równości nakazem jednakowego traktowania  świadczeniobiorców charakteryzujących  się taką samą cechą istotną. Zdaniem sądu   pytającego, cecha ta odnosi się do poniesienia kosztów pochówku, nie zaś upływu określonego w ustawie czasu od daty śmierci osoby. Ustawodawca nie  może  tworzyć mechanizmu,  który w odniesieniu  do pewnej kategorii wnioskodawców będzie prowadził do całkowitego wyłączenia prawa do tego świadczenia jedynie z uwagi na upływ czasu od daty śmierci osoby, po której świadczenie to przysługuje, skoro w niektórych przypadkach samo dowiedzenie się o zgonie osoby nastąpić może po upływie 12 miesięcy od jego daty.

Według  sądu  w Olsztynie, w celu  przywrócenia  stanu  zgodnego z konstytucją mechanizm liczenia terminu wygaśnięcia prawa do wypłaty zasiłku pogrzebowego powinien być tak ukształtowany, by nie wiązać go z momentem śmierci osoby, po której zasiłek ten przysługuje, ale z momentem dokonania jej pochówku.

Prokurator Grażyna Grodzińska podkreśliła, że zaskarżony przepis obowiązywał od stycznia 1999 roku do 21 maja 2009 r. Jednak – jej zdaniem ta ostatnia nowelizacja art.81- nie spełnia wymaganych warunków konstytucyjności.

- Poza systemem zasiłku pogrzebowego nadal pozostają osoby, które z dużym opóźnieniem, nie z własnej winy dowiedziały się o śmierci bliskiego – stwierdziła prokurator Grodzińska.

Trybunał Konstytucyjny zgodził się z poglądem sądu pytającego i prokuratora. Zdaniem sędzi sprawozdawcy Marii Gintowt Jankowicz zaskarżony artykuł 81 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest niezgodny z art.32 Konstytucji, gdyż narusza zasadę równości obywateli. Przyznanie zasiłku pogrzebowego wiąże się z zadośćuczynieniem materialnym rodzinie, która poniosła wydatki pogrzebu.

- Nowelizacja z 2009 r. nie rozwiązuje jednak problemu, który łączy się z rozpatrywaną sprawą – Mówiła sędzia Gintowt-Jankowicz. – Nie przewiduje bowiem sytuacji, w których odroczenie terminu złożenia wniosku o zasiłek pogrzebowy powyżej 12 miesięcy wiąże się z inną sytuacją niż późniejsze znalezienie zwłok lub sporządzeniem aktu zgonu. Rodziny zmarłych nie dostają zasiłku, gdy z innych przyczyn od nich niezależnych po roku wystąpią do ZUS o przyznanie zasiłku.

Poseł Stanisław Rydzoń, przedstawiciel Marszałka Sejmu na rozprawie przyznał, że obecnie obowiązujący przepis o zasiłkach pogrzebowych jest niepełny i nie uwzględnia wszystkich życiowych sytuacji. Wobec tego podejmie kroki w celu uchwalenia nowego brzmienia kwestionowanego przepisu

Sygnatura akt P 25/09