Przepisy będą odnosić się do gruntów zabudowanych budynkami wielolokalowymi na cele mieszkaniowe. Przekształcenie ma się dokonać ex lege z dniem 1 stycznia 2017 r. Zdaniem Rady Legislacyjnej data ta może nasuwać wątpliwości z punktu widzenia potrzeby ukończenia procesu ustawodawczego przed jej nadejściem. Gdyby się okazało, że jest to mało realne, należałoby rozważyć przesunięcie terminu przekształcenia na 1 lipca 2017 r.
Realizuje to – przez władcze, ustawowe uwłaszczenie gruntem właścicieli lokali – wyrażony w art. 75 Konstytucji nakaz polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych społeczeństwa; zarazem zwraca się uwagę, że użytkowanie wieczyste nie odpowiada standardom europejskim.
Rada Legislacyjna zwraca uwagę, że proces przekształcania użytkowania wieczystego musi respektować także konstytucyjne prawa i wolności właścicieli gruntów. W szczególności konieczne jest respektowanie rygorów ingerencji we własność (art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz 165 ust. 1 Konstytucji). Z tego względu istotna jest konstrukcja normatywna opłaty przekształceniowej, która powinna być instrumentem równoważenia praw uwłaszczanych użytkowników i właścicieli gruntów. Opłata ta, równa dotychczasowej opłacie rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, obowiązującej w przeddzień wejścia ustawy, ma być wnoszona przez 20 lat. Wymaga starannego rozważenia – również za pomocą prognoz finansowych – czy taki model zrekompensuje dotychczasowym właścicielom gruntów utracone opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. Gdyby się okazało, że tak nie jest (choć projektodawca twierdzi inaczej, ale nie przedstawia na to pewnych wyliczeń), należałoby dokonać modyfikacji w kierunku powiązania długości trwania obowiązku uiszczania opłaty z terminem wygaśnięcia użytkowania wieczystego, przyjmując okres 20 lat jako minimalny (tzn. stosowany w przypadkach, gdy użytkowanie wieczyste miałoby wygasnąć przed upływem 20 lat od wejścia w życie ustawy). Uwzględnienie sugestii wyrażonej wyżej co do liczby opłat należnych za przekształcenie wymagałoby odpowiedniej zmiany art. 20 ust. 4 zd. 1 projektu.
Osoba zobowiązana do poniesienia opłaty może uiścić wszystkie opłaty jednorazowo. Wymagany do tego będzie jej wniosek, a także ustalenie należności z tego tytułu przez właściwy organ. Jak należy wnosić, art. 5 ust. 2 ustawy będzie się stosować i w tych przypadkach, to znaczy korzystający z prawa ubogich zachowa bonifikatę.
Od 2017 r. współużytkowanie zmieni się we współwłasność
Minister infrastruktury przygotował projekt ustawy o przekształceniu współużytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe we współwłasność gruntów. Projekt ma na celu przekształcenie z mocy prawa udziałów w użytkowaniu wieczystym nieruchomości w udziały we własności nieruchomości.
