Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego popiera wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 5 sierpnia 2025 r., dotyczące zwłoki prezesa Rady Ministrów w kontrasygnowaniu aktów powołania asesorów sądowych wojewódzkich sądów administracyjnych.

Kolegium uważa, że brak kontrasygnaty jest szkodliwy. Dotyczy pięciu kandydatów na stanowiska asesorskie do największych i najbardziej obciążonych wojewódzkich sądach administracyjnych w Warszawie, Gliwicach i Wrocławiu, zatrudnionych w tych sądach w charakterze asystentów i referendarzy oraz dwóch wykonujących zawód radcy prawnego. 

Strony mają gwarancje procesowe

Udział asesora w składach orzekających w wojewódzkim sądzie administracyjnym nie narusza prawa strony do rozpoznania sprawy przez niezależny i niezawisły sąd – stwierdzają sędziowie NSA. W żadnym z orzeczeń wydanych przez Naczelny Sąd Administracyjny nie podważono prawidłowości orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego ze względu na udział w składzie orzekającym asesora sądowego. Kolegium przypomina, że na podstawie ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony w postępowaniu może złożyć wniosek o zbadanie spełnienia przez sędziego sądu administracyjnego, w tym także asesora, wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, jeżeli w okolicznościach danej sprawy może to doprowadzić do naruszenia standardu niezawisłości lub bezstronności, mającego wpływ na wynik sprawy z uwzględnieniem okoliczności dotyczących uprawnionego oraz charakteru sprawy.

Asesura jak w sądach powszechnych

Instytucja asesury jest „okresem próby”, który pozwala na ocenę pracy orzeczniczej asesora, jego kwalifikacji merytorycznych i przestrzegania przez niego zasad etyki zawodowej.

W dniu 31 lipca 2025 r., po złożeniu kontrasygnaty przez Prezesa Rady Ministrów, Prezydent wręczył akty nominacyjne 171 asesorom w sądach powszechnych. Nie jest uzasadnione odmienne traktowanie asesorów sądów administracyjnych. W każdym przypadku powołania na stanowisko asesora sądowego, uchwałę o przedstawieniu Prezydentowi RP wniosku nominacyjnego podejmuje ta sama Krajowa Rada Sądownictwa. Kandydat na asesora w wojewódzkim sądzie administracyjnym, w odróżnieniu od kandydata na stanowisko asesora sądowego w sądach powszechnych, podlega ocenie kolegium sądu administracyjnego. Po zakończeniu egzaminu sędziowskiego egzaminowanemu aplikantowi aplikacji sędziowskiej przysługuje wybór jednego z wolnych stanowisk asesorskich, według kolejności miejsca zajmowanego na liście klasyfikacyjnej egzaminowanych aplikantów aplikacji sędziowskiej.

Opóźnienia w rozpoznawaniu spraw

Brak powołań na stanowiska asesorów, a także zaniechanie przeprowadzania konkursów na wolne stanowiska asesorskie w sądach administracyjnych, zagraża gwarantowanemu w art. 45 Konstytucji RP prawu obywatela do rozpoznania jego sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki – stwierdza Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.  I dodaje, że nie ma podstaw prawnych do wstrzymywania publikacji obwieszczeń o wolnych stanowiskach asesorskich i podtrzymuje argumentację zawartą w stanowisku Kolegium z dnia 13 sierpnia 2024 r. w sprawie statusu prawnego asesorów sądowych w wojewódzkich sądach administracyjnych.