Jak informuje MSW,  złagodzenie regulaminów wewnętrznych, zamknięcie oraz przebudowa ośrodka w Lesznowoli oraz szkolenia dla funkcjonariuszy Straży Granicznej - to niektóre propozycje zmian przedstawione 23 stycznia br., podczas spotkania Jacka Cichockiego, ministra spraw wewnętrznych z Ireną Lipowicz, rzecznikiem praw obywatelskich oraz Markiem Michalakiem, rzecznikiem praw dziecka. W spotkaniu uczestniczyli także przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Resort przypomina, że kontrole w ośrodkach strzeżonych dla cudzoziemców były prowadzone w listopadzie 2012 r. z inicjatywy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W wizytach brali udział także przedstawiciele Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Zespół kontrolny, oprócz przestrzegania praw cudzoziemców w ośrodkach, sprawdzał także m.in. sytuację dzieci tam przebywających, w tym dostęp do edukacji, czy kontakt cudzoziemców z bliskimi. MSW po wizytach w placówkach opracowało raport. Również organizacje pozarządowe opracowały własną informację.

Podczas spotkania z organizacjami pozarządowymi Piotr Stachańczyk, wiceminister spraw wewnętrznych, przedstawił zarówno wnioski z przeprowadzonych kontroli, jak również zmiany, które ministerstwo chce wprowadzić w ośrodkach dla cudzoziemców.

Dzieci do 15 roku życia, które pozostają bez opieki, nie będą umieszczane w ośrodkach strzeżonych. Wcześniej projekt ustawy o cudzoziemcach zakładał, że w ośrodkach strzeżonych nie będą umieszczane dzieci do 13 roku życia.

Ponadto do przepisów dodany byłby zapis, że sąd decydując o skierowaniu do ośrodka strzeżonego małoletniego bez opieki, bądź rodziny z dzieckiem, musi uwzględniać interes dziecka. Kwestie te każdorazowo będzie rozstrzygał sąd. Powyższy zapis byłby dodany do przepisów dotyczących umieszczania przez sądy w ośrodkach strzeżonych.

Podczas dyskusji uczestnicy spotkania podkreślali, że umieszczanie dzieci w ośrodkach strzeżonych powinno być absolutnym wyjątkiem, a nie regułą. Natomiast ewentualne umieszczenie w takiej placówce powinno być środkiem wyjątkowym i trwać jak najkrócej.

Podczas spotkania Piotr Stachańczyk, sekretarz stanu w MSW, podkreślił, że ministerstwo chce, aby rodziny z dziećmi lub małoletni byli umieszczani tylko w ośrodku w Kętrzynie. W sytuacji, gdyby okazało się, że nie może być to tylko jeden ośrodek, to drugim będzie ośrodek w Białej Podlaskiej. Natomiast ośrodek w Lesznowoli zostanie zamknięty i całkowicie wyremontowany.

- Chcemy zmienić, tam gdzie jest to możliwe, wygląd ośrodków, czyli m.in. znieść kraty - powiedział podczas spotkania Piotr Stachańczyk, wiceminister spraw wewnętrznych. Minister podkreślił również, że wnętrza ośrodków mają być dla cudzoziemców otwarte. Zamknięte mają być tylko ich niektóre strefy. Obecnie jest tak, że cudzoziemcy wewnątrz ośrodka mają wydzieloną dla siebie strefę, a pozostała część budynku jest dla nich zamknięta. We wszystkich ośrodkach zostaną przeprowadzone szkolenia dla funkcjonariuszy Straży Granicznej.

Resort spraw wewnętrznych chce zaprosić organizacje pozarządowe, zarówno do opracowania programu takich szkoleń, jak również do ewentualnego w nich udziału. Uczestnicy spotkania podkreślali bowiem, że panujący w ośrodkach reżim to nie tylko sam wygląd budynku, ale również podejście funkcjonariuszy do cudzoziemców.

Minister Piotr Stachańczyk podkreślił natomiast, że, co do zasady, powinny zniknąć ograniczenia regulaminowe dotyczące m.in. widzeń. Zniesione zostaną także ograniczenia dotyczące możliwości korzystania przez cudzoziemców z własnych telefonów. Natomiast w każdym ośrodku, na koszt Straży Granicznej, będzie telefon dla osób, które nim nie dysponują.

W niektórych ośrodkach, w których stwierdzono pewne problemy z możliwością wykonywania obrządków religijnych, zostanie to zmienione. Ponadto za sprzątanie i utrzymanie czystości w ośrodkach strzeżonych dla cudzoziemców odpowiedzialne będą osoby zatrudnione w ośrodku lub zewnętrzne firmy sprzątające. Na przykład firmy sprzątające będą odpowiadać za utrzymanie czystości w toaletach. Do tej pory kwestia ta mogła budzić zastrzeżenia, biorąc pod uwagę zróżnicowanie kulturowe cudzoziemców przebywających w ośrodkach i fakt, że w niektórych kulturach sprzątanie toalet przez mężczyzn jest niezgodne z ich systemem wartości. Cudzoziemcy będą odpowiedzialni jedynie za porządek w swoich pokojach.

Przeznaczone zostaną także środki finansowe na zakup telewizorów, komputerów bądź wyposażenie bibliotek w ośrodkach.

Procedury dotyczące dzieci lub rodzin z dziećmi będą maksymalnie przyspieszone i prowadzone priorytetowo. Minister Piotr Stachańczyk podkreślił, że w nowych przepisach będą szczegółowo uregulowane zapisy dotyczące tzw. izby zatrzymań czy izolacji. Ministerstwo chce, aby te izby nie odbiegały wyglądem, czy wyposażeniem od innych pomieszczeń, a okres przebywania w takim pomieszczeniu wynosiłby maksymalnie 48 godzin.

22 stycznia br. Piotr Stachańczyk zaprosił na konferencję uzgodnieniową dotyczącą projektu ustawy o cudzoziemcach. W przyszłym tygodniu planowane jest dwudniowe spotkanie. Pierwszy dzień będzie poświęcony dyskusji między instytucjami publicznymi, natomiast drugiego dnia autorzy ustawy będą rozmawiać z organizacjami pozarządowymi.

Projektowana ustawa zastępuje kontrolę osobistą cudzoziemców sprawdzeniem. Sprawdzenie będzie prowadzone tylko w przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa w stosunku do cudzoziemców przyjmowanych do ośrodka strzeżonego, bądź podczas ich pobytu w ośrodku. Funkcjonariusz, który dokonuje takiego sprawdzenia musi być tej samej płci co osoba, której to dotyczy. Sprawdzenie będzie odbywało się, co do zasady, przy pomocy urządzeń do wykrywania metalu i innych niebezpiecznych przedmiotów.

Razem z Jackiem Cichockim, ministrem spraw wewnętrznych, i Piotrem Stachańczykiem, sekretarzem stanu w MSW, w spotkaniu uczestniczyli m.in. Irena Lipowicz, rzecznik praw obywatelskich, Marek Michalak, rzecznik praw dziecka, Rafał Rogala, szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Podczas spotkania organizacje pozarządowe reprezentowali przedstawiciele: Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, czyli organizacji pozarządowych, które obok ministerstwa brały udział w wizytach w ośrodkach strzeżonych, jak również przedstawiciele pozostałych organizacji, m.in. Amnesty International, Fundacji Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu „La Strada”, Polskiej Akcji Humanitarnej, Instytutu Spraw Publicznych, IOM Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji.