Jak przypomina Ministerstwo Sprawiedliwości w ramach reform związanych z organizacją i funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości odstąpiono od dotychczasowego modelu zarządzania w sądownictwie i położono nacisk na wykonywanie przez sędziów zadań orzeczniczych, czemu służy odciążenie ich od konieczności wykonywania obowiązków i zadań o charakterze administracyjnym. Zadanie te – od 1 stycznia 2013 r. - przejmą dyrektorzy sądów.
Ustawa z 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 203, poz. 1192) zwana dalej – „ustawą o zmianie usp”, wprowadziła do polskiego systemu wymiaru sprawiedliwości między innymi menadżerski model zarządzania w sądownictwie.
Dlatego też z dniem 1 stycznia 2013 r. organami sądów będą:
- w sądzie rejonowym - prezes sądu i dyrektor sądu. Z tym, że dyrektora sądu powołuje się w sądzie rejonowym, w którym jest co najmniej piętnaście stanowisk sędziowskich. Jeżeli przemawiają za tym szczególne względy minister sprawiedliwości może powołać dyrektora sądu w sądzie rejonowym, w którym jest co najmniej dziesięć stanowisk sędziowskich. W sądach rejonowych, w których nie powołano dyrektora sądu, zadania dyrektora sądu będą wykonywać dyrektorzy przełożonych sądów okręgowych,
- w sądzie okręgowym - prezes sądu, kolegium sądu i dyrektor sądu,
- w sądzie apelacyjnym - prezes sądu, kolegium sądu i dyrektor sądu.
Dyrektor sądu będzie posiadał kompetencje w dziedzinie zarządzania i finansów oraz będzie ponosił odpowiedzialność za zapewnienie i sprawne funkcjonowanie infrastruktury sądu oraz efektywne zarządzanie zasobami personelu pomocniczego, a więc odpowiedzialność za zapewnienie sędziom warunków umożliwiających sprawne wykonywanie przez nich pracy.
Na prezesach sądów będzie natomiast spoczywać odpowiedzialność za zapewnienie, poprzez właściwe kierowanie pracą sędziów, referendarzy sądowych i asystentów sędziów, jakości podstawowej działalności sądu - a więc przede wszystkim sprawowania wymiaru sprawiedliwości.
Zdaniem resortu sprawiedliwości odciążenie prezesów sądów od obowiązków administracyjnych umożliwi im skoncentrowanie się na kierowaniu podstawową działalnością sądu, a więc tzw. działalnością orzeczniczą i pracą z sędziami, a także pozostałą kadrą szeroko pojętego pionu orzeczniczego.
MS zwraca uwage, że system oddzielenia sfery zarządzania tzw. administracyjnym zapleczem sądu od sfery kierowania pracą sędziów funkcjonuje w wielu krajach europejskich (np. Holandia, Portugalia) i jest zgodny z postulowaną przez Radę Europy tendencją do odchodzenia od tradycyjnego modelu zarządzania wymiarem sprawiedliwości w kierunku modelu menadżerskiego (zalecenie nr R(95)12 Rady Europy, dotyczące zarządzania wymiarem sprawiedliwości w sprawach karnych).
Działalność administracyjna sądów w zakresie zadań powierzonych dyrektorowi sądu poddana została nadzorowi ministra sprawiedliwości, który będzie go sprawował na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 157, poz. 240).
Jednak zdnaiem MS, wykonywanie przez ministra sprawiedliwości zwierzchniego nadzoru w tym zakresie nie powinno wzbudzać wątpliwości ustrojowych i nie wymaga szczegółowej regulacji ustawowej, gdyż w żaden sposób nie wkracza w czynności bezpośrednio związane z zarządzaniem procesem orzekania, czy tokiem postępowania sądowego. - Przedmiotem działań nadzorczych ministra sprawiedliwości w tym zakresie będą bowiem wyłącznie czynności dyrektorów sądów i podległych im służb urzędniczych, które polegać mają na zapewnieniu odpowiednich organizacyjno-technicznych warunków funkcjonowania sądu i wykonywania przez sąd podstawowych zadań - czytamy w komunikacie resortu.
Jednak, jak podkreśla MS, w zakresie realizacji podstawowych zadań sądu, prezesowi sądu pozostawiono pełnienie wszystkich funkcji kierowniczych: planowania, organizowania, motywowania, informowania i kontrolowania. Prezes sądu jest też zwierzchnikiem służbowym dyrektora sądu, z zastrzeżeniem art. 177 par. 4 usp i wykonuje w stosunku do dyrektora sądu czynności z zakresu prawa pracy, z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla ministra sprawiedliwości oraz co najmniej raz w roku określa potrzeby sądu konieczne dla zapewnienia warunków prawidłowego funkcjonowania i sprawnego wykonywania przez sąd zadań.
Zgonie z nowymi regulacjamiZ dniem 1 stycznia 2013 r. kierownicy finansowi sądów rejonowych, liczących w tym dniu co najmniej piętnaście stanowisk sędziowskich, stają się dyrektorami sądów w rozumieniu art. 21 par. 1 pkt 1 usp. Natomiast stosunki pracy osób powołanych na podstawie dotychczasowych przepisów na stanowiska kierowników finansowych sądów rejonowych, liczących w dniu 1 stycznia 2013 r. mniej niż piętnaście stanowisk sędziowskich, wygasają z dniem 31 marca 2013 r., chyba że wcześniej zostały rozwiązane lub wygasły. Do tego czasu pozostają w mocy dotychczasowe warunki wynagradzania tych osób.
Więcej informacji o zmianach w wymiarze sprawiedliwości, wchodzących w życie 1 stycznia 2013 r.: http://ms.gov.pl/pl/informacje/news,4623,nowy-rok-w-sadach--reorganizacja-niektorych.html