Można żądać od gminy odszkodowania za brak lokalu socjalnego

Prawo do żądania odszkodowania od gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego jest zgodne z konstytucją. Tak stwierdził 8 kwietnia br. Trybunał Konstytucyjny odpowiadając na pytanie prawne Sądu Rejonowego w Grudziądzu.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego w związku z art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny jest zgodny z art. 167 ust. 4 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 167 ust. 1 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny oceniał przepis przywracający pełną odpowiedzialność gminy wobec właściciela lokalu objętego wyrokiem eksmisyjnym za niedostarczenie lokalu socjalnego. Zdaniem sądu pytającego obowiązek wypłaty odszkodowań na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów stanowi zmianę zakresu zadań i kompetencji gmin, która powinna spowodować odpowiednie zmiany w podziale dochodów publicznych.
Trybunał podkreślił, że odpowiedzialność odszkodowawcza gminy jest związana z jednym z jej podstawowych zadań, jakim jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej, w tym dostarczanie lokali socjalnych w celu realizacji wyroków eksmisyjnych. Obowiązek najmu lokali socjalnych został wprowadzony już w ustawie o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych z 1994 r. Niedostarczenie lokalu socjalnego w celu realizacji eksmisji, podobnie jak niewywiązywanie się przez organy władzy publicznej z każdego innego zadania, może powodować konieczność wypłaty odszkodowania, co wynika z art. 77 ust. 1 konstytucji. Zdaniem Trybunału nie można więc uznać, że obowiązek wypłaty odszkodowań stanowi nowe zadanie gmin. Wypłata odszkodowań za niedostarczenie lokalu socjalnego stanowi konsekwencję braku realizacji jednego z podstawowych zadań własnych.
Trybunał podkreślił także, że na wykonywanie każdego zadania składa się wiele czynności o różnym charakterze. Zazwyczaj powoduje konieczność ponoszenia różnorodnych wydatków budżetowych. A zatem nie można automatycznie utożsamiać wydatków budżetowych z określonego tytułu ani ich ewentualnego wzrostu z zadaniem gminy w konstytucyjnym znaczeniu tego zwrotu. Możliwość wypłaty wyższych odszkodowań nie oznacza, że zmieniony został zakres zadań i kompetencji gmin. Nie może też przesądzać o niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu.
Trybunał Konstytucyjny nie podzielił wątpliwości sądu pytającego, co do braku rozwiązań systemowych, służących wspieraniu gmin w celu stworzenia odpowiedniego dostępu osób uprawnionych do lokali socjalnych. Gminy mogą ubiegać się o uzyskanie dotacji celowych z budżetu państwa na zapewnienie lokali socjalnych. Od 2004 r. funkcjonuje rządowy program wspierania budowy lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych. Wsparcie dla gmin polega na refundacji części wydatków poniesionych na budowę lub pozyskanie m. in. lokali socjalnych.