W rządowym projekcie ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, który wpłynął do Sejmu 22 maja 2020 r. (druk sejmowy nr 382 - tzw. Tarcza 4.0) wprowadzono m.in. zmiany w ustawie z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469 i 2089), które jednak nie mają jakiegokolwiek związku z walką z epidemią wirusa COVID19. Art. 56 projektowanej ustawy uchyla art. 1 pkt 12 i art. 17 pkt 2 ustawy z 4 lipca 2019 r. Oznacza to, że w Kpc skreślono ostatnio wprowadzony art. 5 par. 2 i par. 3 i nastąpi powrót do poprzedniej treści art. 5.
Czytaj: Ministerstwo wycofuje się z wzorów sądowych pouczeń>>
Jaki będzie skutek zmiany? Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania niezastępowanym przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych, jednak skreślenie art. 5 par. 2 i par. 3 spowoduje, że Minister Sprawiedliwości zostanie zwolniony z obowiązku przygotowania i określenia, w drodze rozporządzenia, wzorów pouczeń, których udzielania na piśmie wymaga kodeks, jak również zostanie zwolniony z obowiązku opublikowania najczęściej wykorzystywanych w obrocie z zagranicą pouczeń wraz z ich tłumaczeniami na inne języki.
Zobacz linię orzeczniczą: Naruszenie przez sąd obowiązków informacyjnych jako przedmiot zarzutów odwoławczych i kasacyjnych >
Ministerstwo przyznaje się do porażki
Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że Ministerstwo Sprawiedliwości, pomimo rocznego terminu na opracowanie i przygotowanie pouczeń nie wykonało tego zadania. Zadanie jest trudne, każdy to wie, ale na przygotowanie wzorów pouczeń był rok, a nawet więcej, bo przecież prace nad nowelizacją Kpc trwały na długo przed uchwaleniem ustawy.
Zobacz linię orzeczniczą: Skutki procesowe udzielenia przez sąd niewłaściwego pouczenia co do terminu dokonania czynności procesowej >
W uzasadnieniu projektu ustawy Tarcza 4.0 przeczytamy, że "ze względu na wielość sytuacji procesowych ich przewidzenie na poziomie aktu normatywnego jest bardzo trudne, a problem pogłębia fakt, że pouczenia wymagane przez niektóre z przepisów są bardzo rozbudowane". Dla przykładu podano, że "opracowana na roboczo treść pouczenia, wynikającego z treści art. 805 Kpc liczy 31 stron, co poddaje w wątpliwość sens przedmiotowej regulacji w kontekście stawianego jej celu". Innymi słowy Ministerstwo Sprawiedliwości nie podołało zadaniu, które przecież przygotowując reformę Kpc, samo na siebie nałożyło.
Czytaj: Sądy czekają na wzory pouczeń, MS wynajmie językoznawców do ich ujednolicenia>>
Zadania czasochłonne ale potrzebne
Oczywiście, opracowanie projektów pouczeń jest czasochłonne i skomplikowane, ale wszyscy zdawali sobie z tego sprawę w czasie prac nad projektem zmian w procedurze cywilnej. Zauważyć jednak trzeba, że o wiele prostsze i tańsze byłoby opracowanie pouczeń przez Ministerstwo Sprawiedliwości (nawet wariantowo) raz dla wszystkich sądów, niż każdorazowe ich opracowanie w każdym sądzie i na własne potrzeby. Fakt, że Kpc zmienia się bardzo często powoduje, że może zaistnieć konieczność zmiany wzorów pouczeń w przyszłości. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by na etapie prac legislacyjnych nad zmianami prowadzono równolegle prace nad zmianą wzorów pouczeń.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoczęcie lub kontynuowanie biegu terminów procesowych w postępowaniach cywilnych w związku z ogłoszonym stanem epidemii z powodu COVID-19 >
Należy podkreślić, że już obecnie sądy zmuszone są same opracowywać pouczenia, co powoduje, że globalnie na opracowanie pouczeń we wszystkich sądach indywidualnie, zostanie wykorzystanych tysiące godzin pracy sędziów (bo przecież to sędziowie je opracowują). Moim zdaniem nic nie stoi na przeszkodzie, by zobowiązać Ministerstwo do opracowania choćby podstawowych, najczęściej używanych wzorów, pozostawiając możliwość ich modyfikacji sądom.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Formularz pouczenia dla pozwanego >
Ministerstwo chowa głowę w piasek
Oczywiście prace nad projektami pouczeń wymagają współdziałania wielu podmiotów. Jednak czyżby dopiero w ramach prowadzonych prac legislacyjnych dostrzeżono problem konsultacji przepisów z sędziami, innymi przedstawicielami zawodów prawniczych, jak też ze specjalistami od komunikacji społecznej i językoznawstwa? Uchwalenie ustawy poprzedzone było długotrwałymi pracami na nowelizacją, był zatem czas niezbędny na opracowanie projektów pouczeń i poddanie ich szerokim konsultacjom.
Ministerstwo Sprawiedliwości, jak to wynika z uzasadnienia projektu ustawy, nie wywiązało się z obowiązku nałożonego ustawą, to teraz pod pretekstem walki z epidemią COVID-19, wywiesza białą flagę, chowa głowę w piasek i pozbywa się problemu. Teraz to sądy muszą same sobie poradzić i we własnym zakresie opracować wzory pouczeń.
Czytaj w LEX: Zabezpieczenie roszczeń w czasie epidemii >
Sytuacja, w której każdy sąd opracowuje na własne potrzeby pouczenia, powoduje nie tylko globalnie wielokrotnie większy nakład pracy, ale także niebezpieczeństwo rozbieżności treści pouczeń, co wprowadza chaos i niepewność dla stron postępowania. Pouczenia otrzymane z różnych sądów, nawet w takich samych sprawach, mogą obecnie znacznie się różnić od siebie. Z tej perspektywy opracowanie przez Ministerstwo Sprawiedliwości jednolitego katalogu pouczeń byłoby korzystne.
Czytaj w LEX: „Pozwy zbiorowe” jako odpowiedź na czasy „niedyspozycji” wymiaru sprawiedliwości w czasach epidemii koronawirusa >
Jeszcze coś na temat kosztów
Najważniejsze pouczenia zgodnie z uchylanym art. 5 par. 3 Kpc miały być publikowane wraz z tłumaczeniami na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości – teraz nie będą. Po uchyleniu tego przepisu minister sprawiedliwości zostanie zwolniony z tego obowiązku. Argumentacja użyta w uzasadnieniu projektu ustawy jest zaskakująca. W uzasadnieniu stwierdzono, że „z uwagi na istotną objętość pouczeń znaczący mógłby też być koszt ich urzędowych tłumaczeń. Dokonanie tłumaczeń na kilka języków obcych wszystkich kilkudziesięciu pouczeń, z pewnością wygeneruje znaczące koszty dla Skarbu Państwa, które w obecnej kryzysowej sytuacji, wywołanej epidemią COVID-19 – nie wydają się racjonalne i uzasadnione".
Czytaj: Zażalenia poziome jak puszka Pandory - jest luka w przepisach>>
Odnosząc się to tej kwestii, nie ulega chyba jakiejkolwiek wątpliwości, że jednokrotne przetłumaczenie pouczeń byłoby wielokrotnie tańsze od konieczności każdorazowego tłumaczenia przez tłumacza przysięgłego pouczenia przygotowanego indywidualnie przez sąd. Przecież art. 5 par. 3 nie zobowiązuje Ministerstwa Sprawiedliwości do opublikowania podstawowych pouczeń we wszystkich językach świata a jedynie w językach obcych najczęściej wykorzystywanych w obrocie z zagranicą (np. angielskim, niemieckim i francuskim). A jakaż byłaby przy tym oszczędność czasu i publicznych pieniędzy. Skreślenie art. 5 par. 3 Kpc ma jeszcze jeden skutek, obcokrajowcy chcący zapoznać się z tłumaczeniami pouczeń nie mają takiej szansy, dopóki nie otrzymają ich od sądu.
Czytaj w LEX: Wniesienie apelacji po nowelizacji KPC >
A może by tak wykorzystać nowe technologie?
Świat rozwija się w zawrotnym tempie i na naszych oczach dokonuje się rewolucja cyfrowa. Polskie sądy jednak uparcie tkwią w XX wiecznej cywilizacji celulozowej. Może zamiast publikować kilkudziesięciostronnicowe, przez to zupełnie nieczytelne dla stron, pouczenia należy zastosować proste i elastyczne rozwiązania informatyczne i opracować aplikację, która pozwoli po dokonaniu wyboru odpowiednich opcji wygenerować pouczenie adekwatne do potrzeb konkretnego postępowania i konkretnej sytuacji procesowej. Naprawdę nie są to rozwiązania science-fiction i Himalaje informatyki. Rozwiązania takie z powodzeniem funkcjonują w sądach innych krajów od lat. Należy w końcu spojrzeć w przyszłość, by usprawnić a nie utrudnić pracę polskich sądów.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Składanie pism procesowych drogą elektroniczną >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
