Jak informuje Ministerstwo Sprawiedliwości, które przygotowało projekt tej regulacji, efektem nowych przepisów będzie: 

  • łatwiejsze dla wierzycieli wykonywanie w Polsce pochodzących z innych państw członkowskich UE orzeczeń sądowych i innych tytułów w sprawach cywilnych i handlowych, do których zastosowanie mają rozporządzenia unijne przewidujące tzw. automatyczną wykonalność, przy jednoczesnym zapewnieniu dłużnikom odpowiedniej możliwości ochrony ich praw, 
  • wzmocnienie w Polsce cywilnoprawnej ochrony osób zagrożonych naruszeniem ich integralności fizycznej lub psychicznej. 

Ustawa ma przede wszystkim umożliwić skuteczne stosowanie dwóch unijnych rozporządzeń, tj.: 

  • rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, które będzie stosować się właśnie od dnia 10 stycznia 2015 r. 
  • rozporządzenia PE i Rady (UE) nr 606/2013 z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych, które zacznie stosować się dzień później, czyli od dnia 11 stycznia 2015 r. 

Analogiczne ułatwienia, na podstawie unijnych rozporządzeń i uzupełniających je przepisów krajowych innych państw członkowskich, będą dotyczyły wykonywanie polskich orzeczeń sądowych i innych tytułów w innych państwach członkowskich UE. 
Najważniejsza zmiana, którą przyniesie ustawa oraz przepisy unijne, polegać będzie na tym, że pochodzące z innych państw członkowskich UE (za wyjątkiem Danii) orzeczenia sądowe, ugody i tzw. dokumenty urzędowe wydane w sprawach cywilnych i handlowych, objęte zakresem rozporządzenia nr 1215/2012, stanowić będą w Polsce tytuł wykonawczy, a więc będą mogły być podstawą egzekucji bez potrzeby uprzedniego stwierdzenia ich wykonalności przez polski sąd, tj. bez nadawania im klauzuli wykonalności.

Nakazy ochrony jak wyroki
Podobnie będą traktowane w Polsce pochodzące z innych państw członkowskich UE (za wyjątkiem Danii) tzw. nakazy ochrony wydane w sprawach cywilnych (takie jak zakaz kontaktowania się z osobą objętą ochroną, zakaz zbliżania się do takiej osoby na określoną odległość czy zakaz przebywania w określonych miejscach), objęte zakresem rozporządzenia nr 606/2013 r. 
Zgodnie z tymi przepisami, w razie potrzeby, tj. gdy orzeczenie sądowe (inny tytuł) pochodzący z innego państwa członkowskiego UE objęte rozporządzeniem nr 1215/2012, przewidywać będzie środek nieznany prawu polskiemu, polski organ egzekucyjny będzie władny do dokonania jego odpowiedniego dostosowania w drodze wydania stosownego postanowienia (komornik, w razie problemów z samodzielnym dokonaniem przezeń takiego dostosowania, będzie mógł wystąpić o to do sądu).

Podobnie, dostosowanie możliwe będzie w przypadku nakazów ochrony objętych rozporządzeniem nr 606/2013, jeżeli wymagać tego będzie zmiana okoliczności faktycznych (np. zmiana miejsca zamieszkania pokrzywdzonego, w związku z którą treść pierwotnego zakazu stanie się bezprzedmiotowa). 

Dłużnik nadal chroniony
Jak podkreśla resort sprawiedliwosci, nowe przepisy, ułatwiając realizację swoich praw wierzycielom oraz osobom objętym ochroną, w dalszym ciągu zapewniać będą niezbędną ochronę dłużnikom. W tym celu została wprowadzona procedura odmowy wykonania oraz procedura odmowy uznania orzeczeń sądowych (innych tytułów) objętych rozporządzeniami nr 1215/2012 i 606/2013. 

W ramach tych procedur dłużnik, chcąc zapobiec egzekucji prowadzonej na podstawie takich orzeczeń albo ich innym skutkom, będzie mógł wystąpić od właściwego sądu okręgowego z wnioskiem o odmowę wykonania lub uznania orzeczenia (innego tytułu). Podstawy do wystąpienia z takim wnioskiem w przypadku orzeczeń sądowych (innych tytułów) objętych rozporządzeniem nr 1215/2012 będą analogiczne, jak w przypadku orzeczeń sądowych (innych tytułów) objętych uchylanym przez ten akt rozporządzeniem nr 44/2001 (np. sprzeczność uznania lub wykonania z polskim porządkiem publicznym, niedoręczenie pozwanemu pozwu w czasie i w sposób umożliwiający obronę, niemożność pogodzenia orzeczenia z polskim orzeczeniem wydanym między tymi samymi stronami itp.). 

Zakres ochrony dłużnika nie ulegnie więc zmianie – przesunięciu, zasadniczo na etap postępowania egzekucyjnego, ulegnie natomiast moment uruchamiania tej ochrony. Ma to zapobiegać udaremnianiu egzekucji przez nieuczciwe praktyki ukrywania majątku przez dłużników zanim zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne.

Nakazy zapłaty i alimenty też
Dla zachowania spójności systemowej prawa polskiego, analogiczne zasady stosować się będzie także do innych orzeczeń sądowych oraz tytułów pochodzących z państw członkowskich UE (za wyjątkiem Danii), objętych pozostałymi rozporządzeniami unijnymi przewidującymi system tzw. automatycznej wykonalności. One także stanowić będą w Polsce tytuły wykonawcze, a podstawowym środkiem obrony przeciwko takim tytułom będzie wniosek o odmowę wykonania.

Dotyczy to:

  • orzeczeń sądowych i innych tytułów, którym nadano zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego (rozporządzenie nr 805/2004),
  • europejskich nakazów zapłaty (rozporządzenie nr 1896/2006),
  • orzeczeń sądowych wydanych w europejskim postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń (rozporządzenie nr 861/2007),
  • orzeczeń sądowych i innych tytułów w sprawach alimentacyjnych pochodzących z innych państw członkowskich niż Wlk. Brytania i Dania (rozporządzenie nr 4/2009).