Przyczyną przechodzenia w stan spoczynku jest najczęściej zły stan zdrowia i niemożność pełnienia dalej służby z powodu utraty sił w wymiarze sprawiedliwości. Jednakże wcześniej osoba ubiegająca się o uprawnienia wynikające ze stanu spoczynku (albo albo na wniosek właściwego kolegium sądu) musi przejść procedurę, która polega na złożeniu wniosku u przełożonego, wydania przez lekarza orzecznika ZUS zaświadczenia o trwałej niezdolności do pracy oraz akceptacji tej opinii przez Krajową Radę Sądownictwa. Może także wrócic na zajmowane stanowisko, jesli poprawi się jego stan zdrowia. Wtedy wniosek składa do KRS.
Z liczb wynika, że sędziowie nie nadużywają instytucji wcześniejszego przejścia w stan spoczynku. Może dlatego projekt nowelizujący ustawy emerytalne przygotowany przez ministerstwo sprawiedliwości nie przewiduje zmian w zasadach wcześniejszego przechodzenia w stan spoczynku sędziów. Zmiany dotyczą jedynie wydłużenia o dwa lata przejścia w stan spoczynku, czyli w wieku 67 lat.