We wtorek 13 grudnia br. Sejm uchwalił te ustawy.
Czytaj też>>> Sejm uchwalił ustawę o trybie....
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że w art. 10 ustawy przyznano obecnym sędziom Trybunału Konstytucyjnego prawo do przejścia w stan spoczynku w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego – w związku z „wprowadzeniem w trakcie trwania jego kadencji nowych zasad realizacji obowiązków sędziego Trybunału” (np. dotyczących jawności oświadczeń majątkowych). Rada ma świadomość, że wprowadzane zmiany statusu sędziów Trybunału Konstytucyjnego mogą doprowadzić naruszenia zasady dziewięcioletniej i indywidualnej kadencji sędziego TK, która od 1997 r. gwarantuje pluralizm w składzie Trybunału.
Powoływanie prezesa TK
Analizowana ustawa zakłada przeprowadzenie procedury wyboru kandydatów na stanowisko prezesa Trybunału Konstytucyjnego w inny sposób niż przewidziany w przyjętej przed czterema miesiącami ustawie z dnia 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz inaczej niż przewidziano w ustawie z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. W art. 16 projektu wskazano przesłanki „nadzwyczajnego” trybu selekcji kandydatów, szczegółowo uregulowanego w art. 21 projektu. Wskazano m.in., że tryb z art. 21 projektu znajdzie zastosowanie w sytuacji, w której posiedzenie Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK „zostało zwołane przez Prezesa Trybunału niezgodnie z wymogami ustawy” lub w sytuacji, w której Zgromadzenie Ogólne „dokonało wyboru kandydatów na stanowisko Prezesa Trybunału z naruszeniem przepisów ustawy”. Krajowa Rada Sądownictwa przypomina, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym, w którym organy władzy państwowej działają na podstawie i w granicach prawa. Podstawą organizacji systemu władzy w Polsce jest podział władzy, w ramach którego tylko organ władzy sądowniczej może w sposób wiążący i prawnie skuteczny ustalać fakt naruszenia normy prawnej.
Nadmierne kompetencje prezydenta
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa, że zgodnie z art. 17 projektu, Prezydent RP ma uzyskać dotychczas nieznaną polskiemu systemowi prawnemu kompetencję do „powierzenia pełnienia obowiązków Prezesa Trybunału”. Rozwiązanie to pozostaje w oczywistej sprzeczności z art. 173 i art. 194 ust. 2 Konstytucji, a dostrzeżenie tej niezgodności nie wymaga zastosowania zaawansowanych technik wykładni. Konstytucja w sposób klarowny określa powiem kompetencje poszczególnych organów w zakresie powoływania kierownictwa Trybunału, ustanawiając tryb powołania Prezesa i Wiceprezesa TK przez Prezydenta RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Przyznanie Prezydentowi omawianej kompetencji, której realizacja z mocy art. 144 ust. 2 Konstytucji wymaga dla swojej ważności kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów, stanowi nieuprawnioną ingerencję organów władzy wykonawczej w niezależność władzy sądowniczej. Wątpliwości w tym zakresie nie rozwiewa pogląd zawarty w uzasadnieniu projektu ustawy, jakoby osoba, której powierzono pełnienie obowiązków Prezesa Trybunału nie stawała się Prezesem Trybunału. Skoro bowiem osoba ta ma wykonywać kompetencje odpowiadające kompetencjom Prezesa Trybunału, to do obsady tego stanowiska należałoby stosować wszelkie wymogi związane z obsadą stanowiska Prezesa Trybunału. Nadanie takiemu podmiotowi innej nazwy nie zmienia bowiem jego pozycji prawnej. Należy w tym miejscu podkreślić również, że z chwilą upływu dziewięcioletniej kadencji sędziego zajmującego obecnie stanowisko Prezesa TK nie powstanie sytuacja, która nie byłaby przewidziana w Konstytucji RP ani w ustawach regulujących organizację Trybunału Konstytucyjnego. Nie ma zatem potrzeby, aby w opiniowanym projekcie tworzono naruszające Konstytucję rozwiązanie, polegające na „powierzeniu pełnienia obowiązków Prezesa Trybunału”, skoro Konstytucja przewiduje stanowisko „wiceprezesa Trybunału”. Już bowiem sam rezultat wykładni językowej tego pojęcia dowodzi, że „wiceprezes” jako „zastępca prezesa” jest konstytucyjnie uprawniony i zobowiązany do zastępowania prezesa, gdy ten nie może sprawować swoich obowiązków, a zatem również w okresie, w którym urząd prezesa pozostaje nieobsadzony. Rada jest zdania, że „powierzenie pełnienia obowiązków Prezesa Trybunału” sędziemu TK w sposób zaproponowany przez projektodawcę może doprowadzić do podważenia skuteczności czynności dokonywanych przez tę osobę.
Ogłaszanie wyroków
Krajowa Rada Sądownictwa zauważa ponadto, że w art. 19 projektu przyznano pełniącemu obowiązki Prezesa Trybunału kompetencję zarządzenia ogłoszenia w odpowiednich dziennikach urzędowych wyroków TK wydanych przed dniem wejścia w życie ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Rada zwraca uwagę, że wyroki te są przekazywane przez Prezesa TK do Rządowego Centrum Legislacji (urzędu obsługującego Prezesa Rady Ministrów w zakresie wydawania dzienników urzędowych) i obecnie oczekują na ogłoszenie we właściwym dzienniku urzędowym. Zaniechanie ogłoszenia takich orzeczeń pozbawi obywateli prawa do wznowienia postępowania sądowego lub administracyjnego w sprawach rozstrzyganych na podstawie przepisów uznanych przez Trybunał za niekonstytucyjne (art. 190 ust. 4 Konstytucji).
Osoby zatrudnione w kancelarii
Krajowa Rada Sądownictwa ocenia, że brak jest powodów do unormowania w odrębny sposób spraw dotyczących osób zatrudnionych w Biurze Trybunału Konstytucyjnego. Obecnie obowiązujące przepisy w sposób wystarczający regulują bowiem kwestię trwałości stosunku pracy w przypadku likwidacji lub przekształcenia pracodawcy. Nie jest zatem potrzebne wprowadzenie do systemu prawnego szczególnych przepisów dotyczących pracowników Biura Trybunału Konstytucyjnego. Projektowane przepisy zakładają, że pracownicy Biura Trybunału Konstytucyjnego będą podlegać swoistej weryfikacji przeprowadzanej przez nowe kierownictwo Biura, jednak projektodawca milczy na temat kryteriów tej weryfikacji.
Motyw stanu nadzwyczajnego
Należy również negatywnie ocenić odwoływanie się przez w uzasadnieniu projektu ustawy do instytucji stanu wyjątkowego i kompetencji przyznanych organom władzy wykonawczej w omawianym zakresie. Krajowa Rada Sądownictwa stanowczo podkreśla, że stany nadzwyczajne, uregulowane w przepisach rozdziału XI Konstytucji RP, są instytucjami o ściśle określonej treści normatywnej. Pod rządami obecnie obowiązującej Konstytucji nie wprowadzono stanu wyjątkowego na terytorium Polski. Wszelkie regulacje związane ze stanami nadzwyczajnymi mają charakter wyjątkowy i wykorzystywanie ich jako argumentu na uzasadnienie przepisów regulujących organizację Trybunału Konstytucyjnego budzi stanowczy sprzeciw. W demokratycznym państwie prawnym nie jest możliwe, by prawodawca określał relacje organów władzy ustawodawczej i wykonawczej z organem władzy sądowniczej na zasadach właściwych stanom nadzwyczajnym.
