Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie zbada 18 października zgodność z konstytucją przepisów dotyczących obowiązkowej przynależności do samorządu zawodowego, które znajdują się w ustawach regulujących funkcjonowanie tzw. zawodów zaufania publicznego w Polsce. Taki wniosek skierował blisko dwa lata temu rzecznik praw obywatelskich. Samorządy zawodów prawniczych ostro skrytykowały wtedy stanowisko rzecznika.
Z wnioskiem do Trybunału wystąpił rzecznik praw obywatelskich. Janusz Kochanowski, ówczesny Rzecznik (zginął 10 kwietnia br. w katastrofie pod Smoleńskiem) 12 stycznia 2009 roku poinformował, że zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepisy 20 ustaw. Chodzi m.in. o ustawy o adwokaturze i o radcach prawnych, ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie, o samorządzie pielęgniarek i położnych, o izbach lekarskich, o zawodzie lekarza weterynarii i izbach lekarsko-weterynaryjnych, o izbach aptekarskich, o diagnostyce laboratoryjnej, o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, o doradztwie podatkowym, o samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów oraz o kuratorach sądowych.
Jak powiedział Janusz Kochanowski podczas konferencji prasowej:„Jest to wniosek kwestionujący jedną z podstawowych zasad jako niesłuszną i sprzeczną z prawami człowieka; przymus przynależności do szeregu korporacji, co stanowi warunek wykonywania zawodu. (...) Nikt nie może być zmuszany do zrzeszania się”. Zdaniem rzecznika art. 17 Konstytucji mówi o możliwości, a nie powinności zrzeszania się.
- Wniosek rzecznika praw obywatelskich odczytuję jako próbę uniemożliwienia samorządom zawodowym wypełniania przez nie misji nadzoru nad wykonywaniem zawodów zaufania publicznego. Misji – dodam – wykonywanej w imieniu państwa i w sposób przyjęty w całej Europie - mówił wtedy Maciej Bobrowicz, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
- Rzecznik praw obywatelskich w swojej skardze daje świadectwo niezrozumienia roli i pozycji samorządów zaufania publicznego, a w wypowiedziach dla mediów nie odróżnia pojęć „korporacja” i „samorząd” - mówiła ówczesna prezes Naczelnej Rady Adwokackiej Joanna Agacka-Indecka (także zginęła 10 kwietnia br. w katastrofie pod Smoleńskiem). - Adwokatura to nie korporacja tylko samorząd zawodu zaufania publicznego. Zasada demokratycznego państwa prawnego polega na przekazywaniu części czynności z zakresu władzy państwowej poszczególnym grupom obywateli, zorganizowanym w samorządy. Czy to na zasadzie wspólnoty terytorialnej, i tu mamy samorząd terytorialny z jego rozległymi uprawnieniami, czy zawodowej. Takie delegowanie części uprawnień do tych wspólnot jest wyrazem zaufania ze strony państwa do ich kompetencji i odpowiedzialności w regulowaniu poszczególnych sfer społeczeństwa obywatelskiego. Gdyby wniosek Rzecznika został uznany za zasadny, musiałoby to prowadzić do eliminowania inicjatywy społecznej wprowadzając w to miejsce działania urzędniczego aparatu państwowego. Dlatego samorząd adwokacki zaapelował do wszystkich samorządów zawodowych o solidarne przeciwstawienie się tej próbie ograniczenia praw obywatelskich - mówiła prezes NRA.
Rozprawie będzie przewodniczyć prezes Trybunału Konstytucyjnego Bohdan Zdziennicki, a sędzią-sprawozdawcą będzie Sędzia TK Wojciech Hermeliński.