Przewlekłość spraw jest niezmiennie dużym problem polskich sądów. Wpływ na sytuację mają m.in. braki kadrowe w sądach ale też obłożenie sprawami. Najtrudniej jest obecnie w wydziałach cywilnych - tu na pierwszą rozprawę trzeba czekać i dwa lata, ale i w karnych sytuacja nie jest dobra. Czasami - jak przyznają prawnicy - jedynym sposobem na "ruszenie" sprawy, jest właśnie skarga na przewlekłość.
Czytaj: Sąd może w nieskończoność odkładać postanowienie o zwolnieniu od kosztów >>
O co chodzi w sprawie?
W tym przypadku M.J. złożył skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu odwoławczym, prowadzonym przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu. Skarżący zwrócił uwagę, że od czerwca 2023 r. nie wyznaczono terminu rozprawy apelacyjnej.
Sąd Najwyższy jednak skargę odrzucił. Nie został jej nadany bieg z przyczyn formalnych.
Kluczowe było to, że zdaniem Sądu Najwyższego w skardze zabrakło przedstawienia okoliczności, które miałyby świadczyć o przewlekłości postępowania karnego. Uzasadnienie skargi odnosiło się wyłącznie do podniesienia tego, że nie doszło do wyznaczenia rozprawy apelacyjnej.
Skarga musi spełniać wymogi formalne
SN przypomniał, że skarga na przewlekłość musi spełniać wymogi formalne, które wynikają z art. 6 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1725). Tym samym, skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego i zawierać:
- określenie sądu, do którego jest kierowana,
- imię i nazwisko lub nazwę skarżącego, jego przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
- określenie rodzaju pisma jako naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki,
- datę i podpis skarżącego albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.
Muszą się też w niej znaleźć:
- żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy;
- przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie.
WZÓR DOKUMENTU: Skarga na przewlekłość postępowania >
Skarga dotknięta brakami formalnymi podlega odrzuceniu. Strony nie są wcześniej wzywane do uzupełnienia braków formalnych skarg. Powyższe wynika z art. 9 ust. 1 wskazanej ustawy.
Sąd Najwyższy przypomniał jednocześnie, że stan przewlekłości zasadniczo ma miejsce, jeśli sąd odwoławczy przez okres przekraczający 12 miesięcy nie wyznaczyłby rozprawy drugoinstancyjnej.
Zobacz linię orzeczniczą: Precyzyjne określenie podstaw skargi na przewlekłość postępowania, jako warunek jej dopuszczalności >
Kiedy zachodzi przewlekłość?
W myśl obowiązujących przepisów przewlekłość postępowania zachodzi, gdy:
- postępowanie to trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy,
- postępowanie trwa dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.
Z kolei uprawnionym do wniesienia skargi jest:
- w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe – strona,
- w postępowaniu w sprawach o wykroczenia – strona,
- w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary - strona lub wnioskodawca,
- w postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie jest stroną,
- w postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania,
- w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego - strona oraz inna osoba realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.
Ważne też jest miejsce wniesienie skargi:
- sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie,
- jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym i sądem okręgowym - właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny,
- jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym - właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny,
- jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy,
- sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania orzeczenia sądowego jest sąd okręgowy, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej okręgach - sąd, w okręgu którego dokonano pierwszej czynności,
- jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przygotowawczego, właściwy do jej rozpoznania jest sąd przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do rozpoznania sprawy.
Czytaj też w LEX: Skarga na przewlekłość postępowania karnego skarbowego na przykładach >
Jaka opłata?
Skarga podlega stałej opłacie w wysokości 200 złotych. Jeśli wniosło ją kilka osób, każda z nich uiszcza opłatę oddzielnie. Zwolnienie od opłaty możliwe jest o ile przewidują to przepisy procedury, na gruncie której toczy się postępowanie. Jeżeli więc skarga dotyczy prawa cywilnego i strona zwolniona jest od kosztów sądowych z ustawy (np. w sprawach z zakresu prawa pracy) lub została zwolniona przez sąd, będzie również zwolniona z tej opłaty. Można również złożyć wniosek o zwolnienie od opłaty. Procedura karna nie przewiduje wcześniejszego zwolnienia z kosztów sądowych. W razie uwzględnienia skargi na przewlekłość postępowania opłata podlega zwrotowi.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2024 r., I NSP 23/24, LEX nr 3690132.
Polecamy nagranie szkolenia: Przewlekłość postępowania sądowego >
