Fundacja Helsińska: środki zabezpieczające w nowym kodeksie budzą wątpliwości konstytucyjne

Przyjęta w zreformowanym Kodeksie karnym koncepcja środków zabezpieczających, które będą mogły być stosowane po odbyciu przez sprawcę kary, budzi niepokój i wątpliwości konstytucyjne - uważa Fundacja Helsińska. Zaapelowała do senatorów o wprowadzenie poprawek.

Nowe przepisy - jak zaznaczyła HFPC w opinii skierowanej do Senatu - nie przyczynią się do większej skuteczności środków zabezpieczających.

Generalnie, zgodnie z obecnymi przepisami, środki zabezpieczające - czyli np. nakaz umieszczenia w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym - są stosowane przez sąd zamiast kary, w przypadkach gdy "jest to niezbędne, aby zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego, związanego z jego chorobą psychiczną, zaburzeniami preferencji seksualnych, upośledzeniem umysłowym lub uzależnieniem od alkoholu".

W połowie stycznia Sejm przyjął dużą nowelizację Kodeksu karnego, która ma doprowadzić do częstszego stosowania kar ograniczenia wolności oraz grzywien przy zmniejszeniu orzekania kar więzienia w zawieszeniu. Przepisy trafiły do Senatu, który zajmie się nim na przyszłotygodniowym posiedzeniu.

Nowelizacja ma także określić nowe zasady wymierzania środków zabezpieczających. Wylicza, że tymi środkami mają być: elektroniczna kontrola miejsca pobytu, terapia, terapia uzależnień i pobyt w zakładzie psychiatrycznym. Środki te będą mogły być stosowane po odbyciu kary.

W ocenie HFPC rozwiązanie takie jest wyrazem nowej filozofii stosowania tych środków, która już wcześniej znalazła zastosowanie na gruncie obowiązującej od roku ustawy o nadzorze nad groźnymi przestępcami, i umożliwiającej izolację takich osób po wyjściu z więzienia w specjalnym ośrodku w Gostyninie.

Ponadto, jak wskazała fundacja, znowelizowany kodeks ma zawierać przepis, zgodnie z którym za niestosowanie się do obowiązków związanych z orzeczonym środkiem zabezpieczającym grozić ma do dwóch lat więzienia. "Uzależnionych sprawców czynów zabronionych należy zachęcać i motywować różnymi sposobami do terapii, jednak nie można ich do tego zmuszać pod groźbą kary. Takie działanie może bowiem stanowić naruszenie przepisów konstytucji, a ponadto będzie niewątpliwie nieskuteczne" - głosi opinia HFPC.

Nie można także - jak oceniła fundacja - wprowadzać różnych rodzajów konsekwencji za popełnienie przestępstwa w związku z uzależnieniem, czyli sankcji karnej oraz obowiązkowej terapii po odbyciu kary. Grozi to bowiem - jak wskazano w opinii - podwójnym karaniem za ten sam czyn, co w świetle zasad prawa jest niedopuszczalne.

HFPC przypomniała, że zgodnie z obecnymi przepisami, gdy np. sprawca jest uzależniony od narkotyków i poddał się leczeniu, istnieje możliwość zawieszenia wobec niego postępowania karnego. "Wydaje się zatem, że propozycje wskazane w opiniowanej nowelizacji (...) są krokiem wstecz w stosunku do regulacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii" - zaznacza opinia.

"Założenia opiniowanej ustawy sprowadzają się w pewnym uproszczeniu do zmuszenia uzależnionego sprawcy czynu zabronionego do wyleczenia się. Wydaje się jednak, że podejście takie jest nadmiernie jednostronne" - napisała fundacja. Tymczasem aktualna koncepcja przepisów karnych opiera się, według HFPC, na zachęcaniu sprawców do podjęcia leczenia, a nie na przymusie.

Taki przymus, jak ocenia fundacja, nie wyeliminuje problemu, jakim jest choroba, bądź uzależnienie sprawcy. "Może jedynie zwiększyć liczbę osadzonych w zakładach karnych, czemu opiniowana nowelizacja Kodeksu karnego miała zapobiegać" - napisała HFPC.

Projektem zajęły się już senackie komisje: ustawodawcza oraz praw człowieka, praworządności i petycji. "Komisje stanęły na stanowisku wycofania się z karalności za niestosowanie się sprawcy do środków o charakterze leczniczym, czyli np. terapii. Karane miałoby być tylko niestosowanie się do elektronicznego dozoru" - powiedział PAP ekspert HFPC Piotr Kładoczny. Dodał, że taką modyfikacją zajmie się teraz cały Senat na posiedzeniu plenarnym.

Jednocześnie, jak zaznaczył Kładoczny, ogólnie nowa koncepcja środków zabezpieczających w nowelizacji - jako stosowanych dopiero po odbyciu kary - nie zmieniła się po posiedzeniu senackich komisji. "Byłbym za tym, aby zostawić te przepisy tak, jak one są uregulowane w obecnym Kodeksie karnym" - zaznaczył i dodał, że nowe rozwiązania ocenia jako "niekorzystne". (PAP)

ID produktu: 40111911 Rok wydania: 2015
Tytuł: Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Kodeks karny skarbowy. Ustawa o opłatach w sprawach karnych. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich