Fundacja Helsińska analizuje przepisy o przewlekłości postępowania

Przepisy dotyczące składania skarg na przewlekłość postępowania nie są wystarczająco precyzyjne; nie można też skarżyć się na postępowanie administracyjne, dyscyplinarne i przed Trybunałem Konstytucyjnym - podkreślano w piątek na konferencji w Fundacji Helsińskiej. Podczas Konferencji ogłoszeno "11 tez o funkcjonowaniu skargi na przewlekłość", opracowanych przez prawników Fundacji Wojciecha Klickiego i Artura Pietrykę.

W latach 2009-2010 Fundacja wystosowała zapytania o przewlekłość postępowania do 50 sądów w Polsce. "Chodziło nam o sprawdzenie, jak działa ustawa z 2004 roku o naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki" - powiedział koordynator programu Monitoring Procesu Legislacyjnego Artur Pietryka. W oparciu o odpowiedzi, które otrzymała, Fundacja opracowała 11 tez o funkcjonowaniu skargi na przewlekłość. - Należałoby wymienić w ustawie wszystkie rodzaje postępowań, w których możliwe jest złożenie skargi" - zauważył Pietryka. "Zakres ustawy nie jest dość dobrze określony. Z ustawy nie wynika jasno, czy można np. złożyć skargę na postępowanie, dotyczące odpowiedzialności nieletnich - podkreślił Pietryka.
Jak zaznaczył, wątpliwości budzi fakt, że sądy rozpatrują skargi o przewlekłość nie od początku trwania postępowania sądowego, a jedynie na przewlekłość postępowania w danej instancji. Podał przykład: "Skarżący, po 7 latach złożył skargę na przewlekłość postępowania. Jego sprawa była rozpatrywana przez sąd pierwszej instancji, sąd drugiej instancji, który uchylił wyrok, odesłał sprawę do ponownego rozpoznania. Po złożeniu skargi na przewlekłość postępowania, sąd brał pod uwagę jedynie przebieg sprawy po uchyleniu wyroku i odesłaniu sprawy do ponownego rozpoznania" - powiedział Pietryka. Tymczasem - jak zaznaczył - Trybunał w Strasburgu rekomendował, by pod uwagę brano całość postępowania, na które złożona została skarga, a nie tylko jego część.
Rozpatrywanie skargi na przewlekłość postępowania i konieczność przekazania wraz ze skargą akt sprawy, powoduje wstrzymanie postępowania, którego skarga dotyczy. W ocenie autorów tez należy to zmienić. Należy także rozważyć - jak sugerują - wprowadzenie zapisu, by skarga na przewlekłość była prowadzona w tej miejscowości, w której prowadzone jest postępowanie.  Współautor tez Wojciech Klicki zwrócił uwagę, że chociaż w ustawie jest zapis, że skargi na przewlekłość powinny być rozpatrywane w ciągu 2 miesięcy, to 10 proc. z nich jest rozpatrywanych w terminie późniejszym, a ustawa nie daje żadnych instrumentów, które wymuszałyby jej rozpatrzenie w terminie.  Klicki zwraca też uwagę na brak zapisów, umożliwiających określenie jednakowej wysokości stawek opłat dla adwokatów i radców prawnych za sporządzenie skargi. "Nie ma podstaw, by opłata za jedną skargę wynosiła 90 zł, a za inną 900" - powiedział Adam Bodnar z Fundacji.

29 kwietnia 2011 r. odbyło się ogłoszenie dokumentu programowego „11 tez o funkcjonowaniu skargi na przewlekłość” autorstwa Wojciecha Klickiego i Artura Pietryki.
Dokument zawiera analizę problemów dotyczących instytucji skargi na przewlekłość. Po gruntownej analizie zarówno przepisów ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i  postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki autorzy sformułowali 11 tez, których realizacja usprawniłaby funkcjonowanie skargi. Tezy te dotyczą zarówno warstwy legislacyjnej, jak i tej dotyczącej praktyki stosowania skargi.

Autorzy zwrócili uwagę na następujące problemy:
Teza I - „Niejasny jest zakres postępowań objętych przepisami Ustawy o skardze na przewlekłość postępowania”
Teza II - „Należy rozważyć zmianę właściwości sądu do rozpoznania skargi na przewlekłość postępowania przygotowawczego wzorem rozwiązań właściwych stosowaniu tymczasowego aresztowania”
Teza III - „Wąska interpretacja określenia „w toku postępowania w sprawie” (art. 5 ust. 1) ograniczająca rozpoznanie skargi tylko do aktualnej instancji, przed którą sprawa się toczy, prowadzi do wypaczenia sensu instytucji skargi”
Teza IV - „Skarżącym powinno się maksymalnie ułatwić przygotowanie skargi na przewlekłość, w tym w szczególności w postępowaniu przygotowawczym”
Teza V - „Konieczność przekazania wraz ze skargą akt sprawy, powoduje wstrzymanie czynności w postępowaniu, którego skarga dotyczy”
Teza VI - „Stawki opłat za czynności adwokatów i radców prawnych powinny być jednakowe bez względu na sprawę, której skarga dotyczy”
Teza VII - „Ustawa o skardze nie zawiera żadnych instrumentów wymuszających zakończenie postępowania w przedmiocie rozpoznania skargi na przewlekłość w ciągu 2 miesięcy”
Teza VIII - „Nieokreślony charakter prawny sumy pieniężnej rodzi po stronie skarżącego praktyczny problem w zakresie konieczności uzasadnienia wysokości należnej mu rekompensaty”
Teza IX - „Nieokreślony charakter prawny sumy pieniężnej daje asumpt do wydawania przez organy podatkowe interpretacji opowiadających się za opodatkowaniem sumy pieniężnej”
Teza X - „Realizacja prawa strony do złożenia skargi nie powinna prowadzić do obstrukcji procesowej”
Teza XI - „Skargę można wnieść jedynie „w toku” postępowania w sprawie – w związku z tym skarżący niechętnie korzystają ze skargi z obawy przed potencjalnie negatywnym wpływem wniesienia skargi na ostateczne rozstrzygnięcie w sprawie”

(ks/pap)