Takie wnioski wynikają z raportu „Prawnicy przedsiębiorstw: dziś i jutro”, przygotowanego przez kancelarię PwC Legal i Polskie Stowarzyszenie Prawników Przedsiębiorstw (PSPP). Jak podkreślają jego autorzy, o wyborze kancelarii decydują przede wszystkim relacje i zaufanie do niej, a nie cena usług.

Aż 81 proc. respondentów badania, przeprowadzonego na potrzeby raportu wśród prezesów firm i dyrektorów działów prawnych, stwierdziło, że zakres obowiązków członków działów prawnych uległ rozszerzeniu w ostatnich trzech latach. Obowiązków przybyło przede wszystkim zatrudnionym w firmach międzynarodowych oraz pracownikom organizacji średniej wielkości. Podstawowym zadaniem dyrektora działu prawnego jest świadczenie bezpośredniej pomocy prawnej oraz współpraca z klientami wewnętrznymi. Respondenci stosunkowo mało czasu poświęcają na zarządzanie ludźmi. Wyniki badania potwierdziły znacznie większą wagę działalności prawniczej dyrektorów, niż ich roli menedżerskiej. W większym stopniu są oni wyspecjalizowanymi prawnikami, niż menedżerami zarządzającymi obsługą prawną. Uczestnicy badania wskazali jednak, że będzie to ich zdaniem ulegać zmianom.

Większość firm współpracuje z kancelariami
Z badania wynika, że prawie 60 proc. działów prawnych regularnie współpracuje z kancelariami prawnymi. Kolejne 36 proc. respondentów uzależnia taką współpracę od bieżących potrzeb biznesowych. Uczestnicy badania za największe atuty kancelarii uznali specjalistyczną wiedzę (z różnych dziedzin prawa), a także wysoką efektywność pracy.

Najczęściej zlecanymi przez działy prawne firm zadaniami dla kancelarii prawnych są działania związane z postępowaniami sądowymi (70 proc.), fuzjami i przejęciami (45 proc.), podatkami (40 proc.) i prawem pracy (34 proc). To pewna różnica w porównaniu z badaniem PSPP z 2014 r., w którym na pierwszych miejscach tego zestawienia znalazły się procesy sądowe, obsługa w zakresie prawa handlowego i sprawy windykacyjne.

Potrzebni specjaliści
Aż 77 proc. pytanych dyrektorów działów prawnych przyznało, że widzi zwiększone zapotrzebowanie na prawników z określonymi specjalizacjami. Ponad 25 proc. prezesów i niemal 20 proc. dyrektorów uznało, że poszczególne obszary zadań działów prawnych będą przekazywane kancelariom prawnym. Z kolei 13 proc. prezesów stwierdziło, że całą obsługę prawną przejmą kancelarie.
- Dane z raportu są potwierdzeniem trendu, który obserwujemy od dawna. W tak wymagającym i zmieniającym się szybko środowisku biznesowym specjalistyczna wiedza prawnicza jest ogromną wartością, dlatego kancelarie prawne są naturalnym partnerem do współpracy dla prawników przedsiębiorstw. Warto jednak już teraz zadać sobie pytanie, czy i w jakim stopniu możemy w przyszłości mieć do czynienia w Polsce ze zwiększoną automatyzacją pracy prawników, jej digitalizacją, czy modelem outsourcingu polegającym na przekazaniu części zadań działów prawnych firm do wyspecjalizowanych centrów usług wspólnych – mówi Ewa Szurmińska-Jaworska, partner zarządzający kancelarią PwC Legal.

Wysoka pozycja dyrektora działu
Autorzy raportu PwC i PSPP „Prawnicy przedsiębiorstw: dziś i jutro” wskazują, że pozycja dyrektora działu prawnego uległa w ostatnich latach zdecydowanemu wzmocnieniu. Świadczy choćby
o tym umocowanie w strukturze – obecnie ponad połowa dyrektorów działów prawnych podlega bezpośrednio prezesowi zarządu firmy (w 2014 r. było to 43 proc.). Dodatkowo, część ankietowanych wskazała, że poza bezpośrednim przełożonym, posiada także innych zwierzchników i funkcjonuje
w strukturze o charakterze macierzowym. 25 proc. takich osób podlega dodatkowo dyrektorowi regionalnemu, a 18 proc. dodatkowo prezesowi spółki.
- Obecnie widzimy nową jakość funkcjonowania prawników w firmie. Szef departamentu prawnego przedsiębiorstwa z prawnika-eksperta stał się doradcą biznesowym dla zarządów i strategicznych działów w większości organizacji biznesowych. Codzienna praca nabiera różnorodnej specyfiki. Prawnicy przedsiębiorstw równie sprawnie jak w specjalistycznych zagadnieniach prawnych, poruszają się w obszarach planowania strategicznego działalności firmy, zarządzania ryzykiem czy compliance – mówi radca prawny Waldemar Koper, prezes Polskiego Stowarzyszenia Prawników Przedsiębiorstw. 

Wyzwanie: nowe technologie
Zdaniem autorów badania, wyzwaniem dla prawników przedsiębiorstw pozostaje wykorzystanie nowych technologii w ich codziennej pracy. Co prawda 75 proc. respondentów uznało, że podnoszą one efektywność pracy, 49 proc. wskazało na lepszą mobilność, a 48 proc. na możliwość pozyskiwania wiedzy za ich pośrednictwem. Jednak zaledwie 29 proc. dostrzegło, że dają one szansę na obniżenie kosztów prowadzonej działalności, zaś jedynie 12 proc. że wspomagają budowanie wizerunku nowoczesnego prawnika przedsiębiorstw.

Potrzebne nie tylko kompetencje prawnicze
W związku z dynamicznie zmieniającym się otoczeniem biznesowym w przeprowadzonym badaniu zadano także pytanie o nowe kompetencje w pracy prawnika przedsiębiorstwa. 77 proc. ankietowanych uznało, że ich praca wymaga obecnie szerszych i bardziej różnorodnych kompetencji. Jednak konieczność posiadania innego zestawu umiejętności silniej akcentowali prezesi zarządów niż dyrektorzy działów prawnych. Z ich perspektywy ważne jest bowiem, aby dział dobrze wpisywał się w struktury korporacyjne, jego pracownicy rozumieli biznes, a dyrektor oprócz dogłębnej wiedzy prawniczej posiadał też umiejętności zarządcze oraz wiedze ekonomiczną i biznesową. Rośnie także znaczenie kompetencji miękkich, związanych na przykład z komunikacją.

Raport „Prawnicy przedsiębiorstw: dziś i jutro” został przygotowany na podstawie badania, przeprowadzonego na grupie ponad 160 dyrektorów działów prawnych i prezesów firm.