Dziś 23. rocznica podpisania Konwencji o prawach dziecka

We wtorek przypada 23. rocznica podpisania Konwencji o prawach dziecka. Pod koniec października Sejm zgodził się na wycofanie zastrzeżeń, które do Konwencji zgłosiła Polska. Na ratyfikację czeka III Protokół Fakultatywny pozwalający na składanie skarg indywidualnych.

Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1989 r., jest najbardziej rozpowszechnionym dokumentem dotyczącym praw człowieka - podpisały ją wszystkie państwa na świecie, a prawie wszystkie - z wyjątkiem Somalii i USA - ją ratyfikowały.

Konwencja składa się z preambuły i 54 artykułów, które sformułowano kierując się następującymi zasadami: dobro dziecka, równość, poszanowanie praw i odpowiedzialność obojga rodziców oraz pomoc państwa. Na podstawie Konwencji do życia powołany został Komitet Praw Dziecka - organ nadzorujący jej realizację przez państwa, które ją ratyfikowały. W 2000 r. uchwalono dwa dodatkowe protokoły tematyczne do Konwencji: w sprawie udziału dzieci w konfliktach zbrojnych oraz w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii.

Polska, która była inicjatorem uchwalenia Konwencji i autorem jej pierwotnego projektu, podpisała i ratyfikowała ją w 1991 r., jednak z dwoma zastrzeżeniami. W odniesieniu do artykułu 7. zastrzegła, że prawo dziecka przysposobionego do poznania rodziców naturalnych będzie podlegało ograniczeniu poprzez obowiązywanie rozwiązań prawnych umożliwiających przysposabiającym zachowanie tajemnicy pochodzenia dziecka. Zgodnie z drugim zastrzeżeniem - do artykułu 38. - o granicy wieku, od której dopuszczalne jest powoływanie do służby wojskowej oraz uczestnictwo w działaniach zbrojnych, rozstrzyga prawo krajowe. Jednak polskie przepisy gwarantują obecnie, że do odbycia służby wojskowej mogą zostać powołane wyłącznie osoby, które ukończyły 18 lat.

W październiku Sejm uchwalił ustawy upoważniające prezydenta Bronisława Komorowskiego do wycofania zastrzeżeń, na początku listopada poparł je Senat; teraz czekają na podpis prezydenta. Obecnie wycofanie zastrzeżeń jest w pełni zgodne z polskim prawem i nie będzie wymagało zmian w przepisach. Apelował o to od dawna rzecznik praw dziecka Marek Michalak, który w Polsce stoi na straży przestrzegania postanowień Konwencji.

RPD zabiega także o podpisanie i ratyfikowanie III Protokołu Fakultatywnego do Konwencji o prawach dziecka w sprawie procedury składania skarg indywidualnych. "Protokół ten zwiększa gwarancję ochrony praw dziecka przed ich naruszeniami ze strony państwa. Rozszerza kompetencje Komitetu Praw Dziecka ONZ o mechanizm przyjmowania i rozpatrywania indywidualnych oraz międzypaństwowych zawiadomień o naruszenie praw dziecka. Powyższa inicjatywa została zgłoszona m.in. przeze mnie na forum Rady Praw Człowieka w marcu 2009 r." - przypomniał Michalak w rozmowie z PAP.

III Protokół Fakultatywny do Konwencji o prawach dziecka został przyjęty przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych 19 grudnia 2011 r. Wyposaża on Komitet Praw Dziecka w mechanizm rozpoznawania indywidualnych przypadków naruszenia praw dziecka. Jak zaznaczył RPD, umożliwi to składanie takich skarg, jeśli na poziomie narodowym nie podjęto skutecznych środków zaradczych. Taki mechanizm funkcjonuje już w odniesieniu do innych dokumentów z dziedziny praw człowieka.

Dodał, że wielokrotnie występował do MEN (które w Polsce odpowiedzialne jest za składanie sprawozdań z realizacji Konwencji) o pilne podjęcie działań w celu podpisania, a następnie ratyfikowania Protokołu. "W październiku MEN przekazał projekt wniosku o udzielenie przez Radę Ministrów zgody na podpisanie III Protokołu wraz z uzasadnieniem do konsultacji międzyresortowych. Następnie wniosek zostanie przesłany pod obrady stałego komitetu Rady Ministrów. Przed końcem roku Rada Ministrów powinna podjąć decyzję o przyjęciu wniosku o podpisanie Protokołu" - dodał RPD.

Polska oprócz zastrzeżeń zgłosiła także dwie deklaracje do Konwencji. Jedna z nich stanowi, że prawa do swobody myśli, sumienia i wyznania oraz wyrażania własnych poglądów przez dziecko i występowania w sprawach dotyczących dziecka w postępowaniu administracyjnym i sądowym są wykonywane z poszanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną. W drugiej deklaracji strona polska podkreśla, że poradnictwo dla rodziców oraz wychowanie w zakresie planowania rodziny powinno pozostawać w zgodzie z zasadami moralności.

Podczas sejmowej dyskusji nad wycofaniem zastrzeżeń niektórzy posłowie zwracali uwagę, że także zgłoszone przez Polskę deklaracje budzą kontrowersje i powinny zostać wycofane. MEN zapowiedziało wtedy, że rozpoczęły się właśnie prace nad piątym sprawozdaniem z wykonywania Konwencji, które będzie składane przed Komitetem Praw Dziecka, otwarto konsultacje, w których każdy będzie mógł wyrazić swoją opinię m.in. na temat deklaracji do Konwencji.