TSUE: Dostęp do adwokata przed przesłuchaniem

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zgodził się z tezą włocławskiego sądu i orzekł, że państwa członkowskie są zobowiązane do zapoznania się z sytuacją oskarżonego lub podejrzanego, zanim ta osoba zostanie przesłuchania w ramach postępowania karnego. Państwa ponadto są zobowiązane do zagwarantowania dostępu do adwokata w ramach pomocy prawnej z urzędu najpóźniej przed przesłuchaniem przez policję lub inny organ ścigania.

Wyrok Trybunału w Luksemburgu jest odpowiedzią na pytanie prejudycjalne Sądu Rejonowego we Włocławku w związku z postępowaniem karnym, toczącym się w sprawie osoby chorej psychicznie ( Sprawa C-530/23, Barało ).

Sąd chciał wiedzieć, czy jest zgodne z prawem unijnym prowadzenie postępowania bez obrońcy, jeżeli zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy zdolność kierowania swoim postępowaniem podejrzanego nie była w czasie popełnienia przestępstwa ograniczona oraz, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu w sposób samodzielny.

Jedno z pytań brzmiało czy art. 19 ust. 1 akapit 2 TUE i art. 47 Karty Praw Podstawowych  należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji braku przyznania przez organ procesowy i określenia przyczyn zaniechania decyzji o przyznaniu pomocy prawnej z urzędu osobie, co do której zachodzi domniemanie szczególnie trudnej sytuacji lub/i wymagających szczególnego traktowania nakazującą zwrot sprawy prokuratorowi w celu:

• przeprowadzenia przez organ postępowania przygotowawczego identyfikacji i uznania szczególnie trudnej sytuacji
• podejrzanego w postępowaniu karnym;
• umożliwienia podejrzanemu konsultacji z obrońcą przed przystąpieniem do przesłuchania
• przeprowadzenia przesłuchania podejrzanego w obecności obrońcy z rejestracją audiowizualną samego przesłuchania;
• umożliwienia obrońcy zaznajomienia z aktami postępowania i złożenia ewentualnych wniosków dowodowych przez osobę wymagającą szczególnego traktowania i adwokata ustanowionego z urzędu lub adwokata ustanowionego przez podejrzanego?

A w razie pozytywnej odpowiedzi, czy art. 19 należy interpretować w ten sposób, że można pominąć unijne przepisy, utrudniające stosowanie ustawodawstwa krajowego?

Przepisy wspólnotowe regulują prawo dostępu do adwokata w postępowaniu karnym, tak aby zapewnić rzetelny proces i ochronę praw podejrzanych oraz oskarżonych.

Chodzi o sprawę oskarżonego, który zmaga się z zaburzeniami psychotycznymi. Przedstawiono mu zarzuty o posiadanie narkotyków i o kierowanie pojazdem, znajdując się pod wpływem amfetaminy i środka działającego podobnie do alkoholu.