Problem prawny powstał na tle sporu między rodzicami o dziecko. Małżeństwo polsko-francuskie po rozwodzie wykonujące prawa rodzicielskie nie mogło porozumieć się, pod czyją opieką zostaje dziecko.
Czytaj: Najpierw rozmowa, potem rozstanie - MS chce utemperować polskie rozwody>>
Sąd Okręgowy w Opolu przedstawił Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego pytanie, czy na etapie wydawania orzeczenia w sprawie o przymusowe odebranie dziecka możliwe jest badanie przez sąd celowości realizacji orzeczenia o odebraniu osoby z perspektywy zasady ochrony dobra dziecka?
W ocenie Sądu Okręgowego, przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a także dotychczasowe orzecznictwo nie dają jednoznacznej odpowiedzi na przedstawione zagadnienie.
Przymus w fazie wykonawczej
Odwołując się do uchwały Sądu Najwyższego z 9 lutego 2007 r., Sąd Okręgowy zauważył, że, dokonując analizy unormowań kodeksu postępowania cywilnego, Sąd Najwyższy uznał, iż przepisy te dotyczą fazy wykonawczej, w której sąd „zleca” kuratorowi sądowemu przymusowe odebranie osoby na wniosek uprawnionego. I wskazał, że w doktrynie w zasadzie zgodnie przyjmuje się, że sąd czyni to postanowieniem. Jednocześnie Sąd Najwyższy podkreślił, że postanowienie w przedmiocie zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby ma jednoznacznie charakter wykonawczy, a co za tym idzie, nie może być zaliczone do orzeczeń orzekających co do istoty sprawy.
Zobacz procedurę w LEX: Piaskowska Olga Maria, Postępowanie o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką >
Biorąc pod uwagę charakter tego postępowania, Sąd Najwyższy na zakończenie swojego wywodu wskazał, że, opowiadając się za tym stanowiskiem, miał na względzie, iż rozstrzygnięcie w sprawie wniosku o zlecenie kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby ma bardzo istotne znaczenie. Decyduje o efektywności uzyskanego wcześniej orzeczenia o odebraniu osoby.
Jeśli sąd odmówi zlecenia kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania dziecka, osobie uprawnionej – w razie niezaskarżalności takiego orzeczenia – pozostawałoby jedynie złożenie wniosku o jego zmianę na podstawie art. 577 k.p.c.
Skutki niezaskarżalności
Sąd drugiej instancji powołał się na analogię do postępowania egzekucyjnego i biorąc pod uwagę kontekst historyczny i wskazując, że wcześniej postępowanie o odebranie dziecka było postępowaniem stricte egzekucyjnym, a wobec tego organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Zobacz pytanie i odpowiedź eksperta w LEX: Czy przymusowego odebrania dziecka może dokonać tylko kurator? >
Zdaniem Sądu Okręgowego, możliwość uwzględnienia dobra dziecka na etapie fazy wykonawczej postępowania o wydanie dziecka zawiera przepis art. 598 (12) par.2 k.p.c., który stanowi, że jeżeli wskutek wykonania orzeczenia miałoby doznać poważnego uszczerbku dobro osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, kurator sądowy wstrzyma się z wykonaniem orzeczenia do czasu ustania zagrożenia. Chyba że wstrzymanie wykonania orzeczenia stwarza poważniejsze zagrożenie dla tej osoby.
Zdaniem Sądu Okręgowego, przy rozpatrywaniu tej kwestii należy również wziąć pod uwagę art. 365 par. 1 k.p.c., który stanowi, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
W tej sprawie wykonalność orzeczenia sądu francuskiego została stwierdzona w postępowaniu opartym na art. 32 rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1347/2000, wobec powyższego jego moc wiążąca została zrównana z orzeczeniami sądów polskich.
Nie ma wyraźnego przepisu
W rezultacie, zdaniem Sądu Okręgowego, możliwość zakwestionowania wykonalnego orzeczenia sądowego musiałaby być wyraźnie przyznana sądowi w tym postępowaniu. Sąd stwierdził też, że należy również wziąć pod uwagę, jak twierdzi sędzia sprawozdawca, że odmowa wykonania orzeczenia sądu francuskiego na tym etapie postępowania, a więc już po ustaleniu wykonalności orzeczenia, mogłaby naruszać regulacje wskazanego rozporządzenia.
Uznawanie i wykonywanie orzeczeń wydanych w państwie członkowskim powinno opierać się na zasadzie wzajemnego zaufania, a podstawy nieuznania orzeczenia powinny być ograniczone do niezbędnego minimum.
Pomimo tak przedstawionych argumentów, Sąd Okręgowy zauważył również odmienne stanowisko, że zasada dobra dziecka jest jedną z fundamentalnych zasad prawa rodzinnego. Mimo to, polskie prawo nie posiada jednej, kompleksowej definicji dobra dziecka. Zdaniem Sądu drugiej instancji, można przyjąć, że pojęcie dobra dziecka w polskim prawie jest klauzulą generalną o mniejszym zasięgu, mieszczącą się w ramach innej, szerszej klauzuli współżycia społecznego. Wobec tego, zgodnie z przepisami zawartymi w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, dziecko pozostaje pod opieką rodziców. Zgodnie zaś art. 95 par. 3, władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Co więcej, ustawodawca wykonywanie władzy rodzicielskiej podporządkowuje nie tylko dobru dziecka, ale także szeroko pojętemu interesowi społecznemu.
Izba Cywilna Sądu Najwyższego 21 stycznia br. uchwaliła w odpowiedzi na pytanie prawne, iż sąd opiekuńczy, orzekając o zleceniu kuratorowi sądowemu przymusowego odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej (art. 5986 k.p.c.), nie bada zasadności orzeczenia podlegającego wykonaniu.
Sygnatura akt III CZP 53/21
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
