Takie wnioski wynikają z konferencji naukowej organizowanej przez Naczelną Radę Adwokacją p.t „Pomoc prawna z urzędu a prawo do sądu”, która odbyła się na Uniwersytecie Warszawskim 15 września br..

Pomoc prawna w postępowaniu karnym
- Młody człowiek zatrzymany przez policję i przetrzymany na komisariacie np. z powodu posiadania niewielkiej ilości marihuany jeszcze przed przedstawieniem zarzutów nie ma obrońcy. Dlaczego? Dlatego, że istniejący system utrudnia prokuratorom i policji zapewnienie adwokata dla zatrzymanego – twierdzi adwokat Mikołaj Pietrzak. - Prokurator jest bezradny, gdyż nie może porozumieć się bezpośrednio z obrońcą  Pisma muszą dotrzeć do sądu i zanim zostanie uwzględniony wniosek  mija 2-6 tygodni. A w tym czasie zatrzymany przyznaje się do wszystkiego, aby jak najprędzej  odzyskać wolność – dodaje adwokat.
Obrońca pojawia się w postępowaniu przygotowawczym dopiero, gdy jest już sporządzony akt oskarżenia. W ten sposób zostaje złamany standard wyznaczony przez orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Sulduz przeciwko Turcji. Określiło ono iż, nawet, gdy wyjątkowe okoliczności sprawy uzasadniają odmowę dostępu do adwokata, ograniczenie w korzystaniu z jego pomocy nie może zniweczyć praw zagwarantowanych w art. 6 Konwencji. Do takiego zniweczenia może dojść gdy wyjaśnienia obciążające podejrzanego złożone w czasie policyjnego przesłuchania pod nieobecność obrońcy zostaną następnie użyte jako dowód w postępowaniu sądowym.
Według danych przedstawionych przez prokuratora Dariusza Korniluka w apelacji warszawskiej 4 300 razy prokuratura wystąpiła w ub. roku o przedstawiciela z urzędu.
- Wyniki przeglądu wniosków o przydzielenie obrońcy nie napawają optymizmem – przyznaje prokurator Korniluk. – W przypadku osób z ograniczoną poczytalnością czy uzależnionych od alkoholu prokuratura występuje z wnioskiem o obrońcę dopiero po uzyskaniu opinii biegłego psychiatry.

Interwencje Rzecznika Praw Obywatelskich
W przekonaniu Rzecznika Praw Obywatelskich niekonstytucyjny jest art.81 par. 1 kpk , w zakresie, w jakim nie przewiduje zaskarżenia zarządzenia prezesa sądu w przedmiocie odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu przez stronę, która złożyła wniosek w trybie art. 78 § 1 kpk.
Ponadto zdaniem dr Marty Kolendowskiej-Matejczuk z biura RPO stwierdza, że nie konstytucyjny jest tez przepis kpk, który nie przewiduje zaskarżenia postanowienia sądu w przedmiocie cofnięcia wyznaczenia obrońcy z urzędu. W tych sprawach Rzecznik czeka na rozstrzygniecie Trybunału Konstytucyjnego. Opinie marszałka Sejmu i Prokuratora Generalnego podzielają pogląd prof. Ireny Lipowicz. 
 

Przyszłość procesu karnego
Zdaniem sędziego Sądu Najwyższego Stanisława Zabłockiego im więcej kontradyktoryjny proces karny, tym większa jest potrzeba ustanowienia obrońcy dla oskarżonego.
Nowy model procesu karnego opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego zmienia rolę sądu w kwestii prowadzenia za rękę stron. Jest to rewolucyjna  nowelizacja, ważniejsza nawet niż zmiana kodeksu. Dowody będą przeprowadzone na wniosek stron i przez strony. Sąd tylko wyjątkowo będzie je przeprowadzał. Strona ma tez obowiązek w nowym projekcie – przedstawić zarzuty, które mają znaleźć się w rozstrzygnięciu.
- Bez obrońcy z urzędu na etapie postępowania przygotowawczego zaburzona będzie równość stron – powiedział sędzia Zabłocki.

Źródło: Konferemcja NRA, 15 września 2012, BUW UW