W praktyce prawnej pokrzywdzeni przestępstwem coraz częściej biorą udział w procesie karnym – zaznacza dr Adam Bodnar.
Podkreślił też, że występuje konieczność zapewnienia pomocy prawnej z urzędu w różnego rodzaju sprawach, także w administracyjnych i cywilnych. Zwłaszcza istnieje konieczność zapewnienia pomocy prawnej na etapie przesądowym, gdy osoba zastanawia się czy ma wystąpić do sądu wynika z szeregu norm konstytucyjnych. Konstytucja mówi o prawie do sądu (art.42), jednak nie precyzuje prawa do pomocy prawnej z urzędu.
Prawo do sądu należy rozpatrywać także – co akcentuje Trybunał w Strasburgu - z punktu widzenia dostępności,  efektywności, możliwości przedstawienia sprawy.
Na to nakładają się inne normy konstytucyjnej, z których można by wywodzić obowiązek zorganizowania pomocy prawnej, np. zasada zaufania obywatela do państwa, zasada sprawiedliwości społecznej, a w kontekście sprawy Amber Gold – norma mówiąca o ochronie praw konsumenta.
Fundacja Helsińska przeprowadza obecnie badania dla agencji Praw Podstawowych  UE w zakresie korzystania z ochrony prawa do prywatności i ochrony danych osobowych. Z tych badań wynika, że korzystanie z prawnika przy tego typu naruszeniach jest trudne. Procedury sądowe są skomplikowane, trudno dostępne są źródła prawa.
Dr Adam Bodnar zwraca uwagę na Kartę Praw i Wolności z 1990 r. i art. 14 ust.5, który nie znalazł się w tekście konstytucji. Czytamy w nim „prawo do sądu ma być skuteczne i przewiduje pomoc prawną, temu, kto nie posiada wystarczających środków do wystąpienia na drogę sądowym.” Szkoda, że te zasady nie zostały wpisane do obowiązującej konstytucji – mówi dr Bodnar.
- Pojęcie skuteczności jest w tym wypadku bardzo istotne – podkreśla dr Bodnar.
Skoro wiec normy konstytucyjne nie przewidują pomocy prawnej z urzędu, to ustawodawca od lat unika rozwiązania tego problemu. Towarzyszy temu brak przypadków, w których obywatel pozwałby państwo za to, że nie została mu zapewniona pomoc prawna na etapie przedsądowym i w wyniku tego doznał szkody. Sprawy sądowej dotyczą tylko jakości pomocy prawnej.  
Co więcej - w kontekście naszej integracji z Unią Europejską dochodzi do zjawiska podwójnej dyskryminacji. Dlatego, że dyrektywa 2002/08 przewiduje kompleksową pomoc prawną w  cywilnych sprawach transgranicznych, czyli obywatel Unii przebywający na terytorium Polski ma prawo do szerokiej pomocy prawnej, tymczasem Polacy takiej pomocy nie otrzymują.
Charakterystyczne jest zapomnienie o sprawach międzynarodowych. Według orzeczeń Trybunału w Strasburgu pomoc prawna powinna zależeć nie tylko od zamożności, ale także od skomplikowania sprawy. Taka koniczność wynika też z dokumentów ONZ i ustaleń OBWE.
Wnioski z tej analizy przepisów są jednoznaczne: z przepisów konstytucji i z dokumentów międzynarodowych wynika obowiązek stworzenia kompleksowego utworzenia systemu pomocy prawnej, zapewniającego skuteczność  drogi sądowej – podsumował dr Bodnar.
 

Źródło: " Pomoc prawna z urzędu" - konferencja NRA, 15 wrzesnia 2012 r.