17 porażka notariatu przed Sądem Najwyższym

Niezgodne z prawem jest uzależnianie rozpoczęcia przez aplikanta nauki od zgody patrona stwierdził wczoraj SN. Już po raz 17. Sąd Najwyższy uchylił uchwałę notariatu jako sprzeczną z konstytucją. Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości, przyjęcie takiej uchwały przez kolejną izbę notarialną jest rażącym lekceważeniem wytycznych Sądu Najwyższego. W samorządzie notarialnym jest obecnie 112 aplikantów, którzy zadali egzamin, ale nie mogą podjąć nauki z powodu braku patronów.

Minister Sprawiedliwości zaskarżył uchwałę Rady Izby Notarialnej w Krakowie z 7 maja 2010 r. Uchwała ta stanowi, że Rada Izby Notarialnej wyznacza patrona dla aplikanta spośród notariuszy wyróżniających się wysokimi kwalifikacjami i umiejętnościami dydaktycznymi, którzy „wyrazili zgodę na podjęcie obowiązków szkolenia aplikantów”. W drugim punkcie jest mowa o tym, że patron powinien odznaczać się wysokimi kwalifikacjami i zdolnościami dydaktycznymi.

Rażące lekceważenie
- Przyjęcie tej uchwały jest rażącym lekceważeniem wytycznych Sądu Najwyższego – mówiła na rozprawie przedstawicielka Ministerstwa Sprawiedliwości Dorota Bartoszek Osuchowska. – Wcześniej bowiem SN już się wypowiadał ( w wyroku 13 maja 2010 r. o sygnaturze akt.III ZS 5/10), ze nielegalne jest uzależnienie objęcia patronatu od zgody notariusza. Uchwała Izby Notarialnej z 29 listopada 2009 roku dotyczyła tej sprawy, ale miała inny tytuł. Notariusz myśleli, że ministerstwo się nie zorientuje, że chodzi nadal o uchylenie się od podstawowych obowiązków.
A więc jest to skrajna arogancja ze strony notariatu – mówiła Dorota Bartoszek. – Co więcej notariusze składają skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie szkolenia aplikantów.
W Polsce jest obecnie 112 aplikantów notarialnych, którzy zadali egzamin, ale nie mogą podjąć praktyk z powodu braku patrona (a notariuszy - 2 188 osób).
Przedstawiciel notariatu  radca prawny Marcin Smaga składał kilka wniosków formalnych, min. o rozstrzygnięcie sprawy w składzie siedmiu sędziów SN, a także o zawieszenie postępowania, dopóki Trybunał Konstytucyjny nie rozpatrzy skargi notariuszy, którzy uznali art.75 Prawa o notariacie za wadliwy ( K 12/10). Wszystkie te wnioski SN odrzucił.

Łamanie konstytucji
Sąd Najwyższy przyznał rację Ministrowi Sprawiedliwości. - Sprawa uzależniania przyjęcia na aplikację od zgody notariusza była już wielokrotnie przesądzana przez Sąd Najwyższy – przyznała sędzia sprawozdawca Halina Kiryło – Z art. 35, 72 i 75 prawa o notariacie wynika obowiązek Izby Notarialnej do prowadzenia aplikacji. Praktyki notarialne są wykonywanie nie tylko w ramach umów o pracę, ale także w ramach praktyk u notariusza wyznaczonego przez Radę. Notariusz powinien uczestniczyć w wypełnianiu obowiązków przez samorząd, a ten obowiązek ma charakter publiczno-prawny. Niewątpliwie byłoby naruszeniem zaufania do korporacji notarialnej , gdyby na skutek odmowy przez notariusza podjęcia się szkolenia, nie doszłoby do realizacji uprawnień przysługujących aplikantom. Uchwała narusza zwłaszcza art. 17 konstytucji dotyczący zaufania obywatela  do zawodów takich jak notariat – stwierdził SN.
SN nie podzielił jednak argumentów ministra dotyczących kwalifikacji patrona. Otóż w zaskarżonej uchwale Rada oznaczyła kryteria: m.in. by patron nie był karany za przewinienie dyscyplinarne i aby opłacał składki samorządowe. Sędzia Kiryło zaznaczyła, że w rozporządzeniu ministra właśnie określono wysokie kryteria doboru notariuszy do funkcji patrona. Tymczasem Rada jako wykonawca tych przepisów musi zdecydować, kto posiada kwalifikacje dydaktyczne. A więc Rada w uchwale mogła wskazać konkretne kryteria, jakimi się będzie kierowała przy wyznaczaniu patronów. To jest sytuacja przejrzysta – potwierdziła sędzia sprawozdawca.

Sygnatura akt. III ZS 19/10