Strasburg: podwójne postępowanie administracyjno-karne nie naruszyło zasady ne bis in idem

Europejski Trybunał Praw Człowieka wyrokiem Wielkiej Izby z 15 listopada uznał, że podwójne postępowanie administracyjne i karne w przypadku przestępstwa podatkowego, powiązane z możliwością połączenia kar, nie naruszyło zakazu ponownego ścigania i karania za to samo przestępstwo.

Skargę do Trybunału wniosło dwóch obywateli Norwegii, którzy zarzucili, iż zostali dwukrotnie osądzeni i ukarani - w postępowaniu karnym i postępowaniu administracyjnym - za to samo przestępstwo podatkowe. Przed Trybunałem skarżący zarzucili, iż naruszono w ten sposób zakaz ponownego ścigania i karania za ten sam czyn, za który zostali już prawomocnie osądzeni, to jest zakaz przewidziany w art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał nie zgodził się ze stanowiskiem skarżących i nie potwierdził naruszenia art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji.  Przede wszystkim Trybunał nie widział powodu, by poddawać w wątpliwość decyzję ustawodawcy norweskiego dotyczącą takiej a nie innej formy ścigania danego przestępstwa podatkowego. Do uznania ustawodawcy krajowego należy rozstrzygnięcie, czy dany czyn jest ścigany na podstawie prawa karnego, czy prawa administracyjnego. Również powiązanie obu rodzajów postępowania w odniesieniu do jednego przestępstwa samo z siebie nie oznacza naruszenia zakazu z art. 4 protokołu nr 7.

W omawianej sprawie władze norweskie uznały, iż przestępstwa podatkowe, których dopuścili się skarżący, uzasadniały dwa rodzaje reakcji i karę w postaci sankcji zarówno administracyjnej, jak i karnej. Kara administracyjna miała zachęcać podatników do wywiązywania się ze swych obowiązków podatkowych w celu wzmocnienia krajowego systemu podatkowego, sankcja karna natomiast miała zniechęcać i karać za przedmiotowe antyspołeczne zachowanie, z dodatkowym elementem ukarania za popełnione oszustwo. Takie uregulowanie istniało w prawie norweskim od dawna i było w pełni przewidywalne dla skarżących.

Dalej, i co najważniejsze, oba postępowania (karne i administracyjne) były ze sobą powiązane i były prowadzone równolegle. Okoliczności faktyczne ustalone w jednym postępowaniu obowiązywały w drugim postępowaniu, a sankcja wymierzona w postępowaniu karnym uwzględniała sankcję wymierzoną w postępowaniu administracyjnym. Nic nie wskazuje na to, by skarżący zostali ukarani nieproporcjonalnie do swych przewinień lub by doznali innej rażącej szkody lub niesprawiedliwości wskutek przeprowadzenia podwójnego postępowania karnego i administracyjnego. Pomiędzy postępowaniami tymi istniał wystarczająco bliski związek, zarówno co do przedmiotu sprawy, jak i co do czasu ich prowadzenia, by uznać zaskarżoną regulację za część ogólnego, spójnego systemu sankcji przewidzianych w prawie krajowym w związku z danym przestępstwem podatkowym.

Tym samym skarżący nie mogli twierdzić, by zostali ponownie sądzeni i ukarani za czyn, za który zostali już prawomocnie skazani przez sąd. Nie miało zatem miejsca naruszenie art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji o prawach człowieka.

A i B przeciwko Norwegii - wyrok Wielkiej Izby ETPC z dnia 15 listopada 2016 r., skarga nr 24130/11.