Podstawową cechą podatku ot towarów i usług jest jego neutralność dla podatników. Podatek ten obciąża konsumpcję, powinien być natomiast neutralny dla podatników prowadzących działalność gospodarczą (oczywiście z pewnymi wyjątkami). Przedsiębiorca w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej (obejmującej cały cykl działalności gospodarczej, a więc zarówno fazę inwestycyjno - przygotowawczą jak i fazę końcową związaną z likwidacją działalności gospodarczej) powinien być uwolniony od ciężaru VAT. Za wyjątkiem specyficznych przypadków podatnik nie jest bowiem konsumentem, nie powinien być więc obciążony podatkiem od konsumpcji jakim jest VAT.

Jeśli więc podatnik dokonuje zakupów związanych z działaniem w charakterze przedsiębiorcy (a więc podatnika) podatek naliczony podlega co do zasady odliczeniu. Dotyczy to również przypadku gdy podatnik zakończył działalność gospodarczą sensu stricto, lecz zakupy są konsekwencją prowadzenia wcześniej działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu VAT. Są to na przykład koszty związane z likwidacją działalności gospodarczej.

Przypadek taki był przedmiotem orzeczenia ETS w sprawie C-32/03 Fini H. Trybunał potwierdził w nim prawo do odliczenia podatku naliczonego przez podatnika, który zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, jednak nadal ponosił koszty będące konsekwencją prowadzonej wcześniej działalności. W tym przypadku prawo do odliczenia podatku naliczonego oparte było na związku z historyczną działalnością gospodarczą podatnika. Trybunał przyznał prawo do odliczenia podatku uznając, że podatnik powinien być uwolniony od ponoszenia ciężaru tego podatku związanego (nawet historycznie) z opodatkowaną VAT działalnością gospodarczą.

Prawidłowość takiej interpretacji potwierdza też orzecznictwo ETS dotyczące zaniechanych inwestycji, w których Trybunał potwierdził prawo do odliczenia VAT, mimo iż ostatecznie podatnik nie dokonywał czynności opodatkowanych w oparciu o towary i usługi zakupione do prowadzenia planowanej działalności gospodarczej (wyroki w sprawach C-37/95 Ghent Coal, C-10/94 INZO oraz C-400/98 Breitsohl).

Wyjątkiem od zasady odliczenia VAT przez podatnika – przedsiębiorcę w stanie likwidacji są przypadki gdy nie działa on w charakterze podatnika. Dotyczy to przypadków, gdy czynności z którymi związane są zakupy nie są związane z działalnością gospodarczą czy też konsekwencją tej działalności. Za przykład takiej sytuacji należałoby uznać np. wydanie majątku polikwidacyjnego wspólnikowi (jeśli takim składnikiem majątki jest np. nieruchomość, wtedy np. koszty notarialne nie podlegają odliczeniu).

Jerzy Martini

źródło: www.radapodatkowa.pl

Jerzy Martini - doradca podatkowy, ekspert Rady Podatkowej PKPP Lewiatan