1. Faktoring
Faktoring nie doczekał się w Polsce regulacji prawnej, wobec czego jest to u nas umowa nienazwana zawierana na podstawie obowiązującej w Polsce swobody umów wyrażonej w art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Wykształcił się on w krajach anglosaskich, ale jego zalety spowodowały, że stał się popularny także gdzie indziej.
Umowa faktoringu zawierana jest w celu zapewnienia przedsiębiorstwu środków finansowych oraz zabezpieczenia przysługujących mu należności przed nieściągalnością. Stronami tej umowy są co najmniej trzy podmioty:
1) przedsiębiorca (faktorant, wierzyciel), który w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej dokonuje sprzedaży towarów i usług z odroczonym terminem płatności; tam, gdzie płatności są dokonywane przy zakupie, faktoring nie ma zastosowania,
2) klienci przedsiębiorcy (dłużnicy), czyli podmioty dokonujące zakupu od przedsiębiorcy towarów lub usług,
3) faktor, czyli instytucja świadcząca usługi finansowe (np. bank), która nabywa w drodze cesji roszczenie o zapłatę kwot należnych przedsiębiorcy od jego klientów, a niejednokrotnie zobowiązuje się do świadczenia usług dodatkowych.
Przykład
Firma budowlana zawarła kilka intratnych kontraktów, ale klienci wynegocjowali 90-dniowy termin płatności. Duże kwoty należności powodują, że firma musi zapłacić podatek dochodowy i VAT przed otrzymaniem środków od kontrahentów. Skorzystała zatem z umowy faktoringu, dzięki czemu dostaje pieniądze przed upływem terminu płatności.
Mimo braku regulacji można mówić o kilku formach faktoringu. W przypadku faktoringu pełnego faktor po cesji wierzytelności przejmuje ryzyko nieściągalności wierzytelności. Jest to forma bardzo korzystna dla przedsiębiorcy, gdyż po cesji od razu otrzymuje on od faktora środki finansowe i pozbywa się ryzyka. Jednocześnie jest to forma niosąca zagrożenie dla faktora – godząc się na przejęcie ryzyka, zapewne będzie stosował wyższe stawki swojej prowizji, tak aby kwoty ściągnięte od dłużników pokryły jego ewentualne straty.
Alternatywą jest faktoring niepełny. W przypadku tej formy faktor nabywa wierzytelność, ale w przypadku jej niezaspokojenia przez dłużnika dochodzi do cesji powrotnej (regresu). Forma ta jest bardzo zbliżona do kredytu (tylko zazwyczaj droższa) – przedsiębiorca uzyskuje od faktora środki finansowe po dokonaniu cesji, ale wciąż ponosi ryzyko i musi liczyć się z koniecznością zwrotu otrzymanej od faktora kwoty w przypadku nieściągalności wierzytelności. Brak ryzyka po stronie faktora powoduje, że może on stosować niższe opłaty.
Oczywiście istnieje także duża ilość wariantów pośrednich nazywanych faktoringiem mieszanym. Najczęściej polega on na tym, że faktor przejmuje jedynie częściowe ryzyko nieściągalności wierzytelności, np. określa swoje ryzyko kwotowo. Jeżeli kwota nieściągalnych wierzytelności będzie wyższa, ryzyko przechodzi na przedsiębiorcę.
Umowa faktoringu służy więc przede wszystkim finansowaniu działalności faktoranta, który otrzymuje część swojej należności niezależnie od terminu płatności czy kondycji finansowej nabywców. Drugą funkcją omawianej umowy jest przejęcie ryzyka. W ramach tej umowy faktor może jednakże świadczyć różnego rodzaju usługi dodatkowe pozwalające zoptymalizować zarządzanie (np. usługi windykacyjne).
2. Umowa faktoringu i opłaty
Umowy faktoringu zawierane są przez wyspecjalizowane instytucje (głównie bankowe), wobec czego mamy do czynienia zazwyczaj z umowami dwuczęściowymi. Po pierwsze bowiem instytucje te opracowują zazwyczaj ogólne warunki umowy. Postanowienia szczegółowe zapisane są natomiast w samej treści umowy (analogiczna procedura obowiązuje przy umowach kredytu, leasingu czy ubezpieczenia).
Zawierając umowę faktoringu, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na zapisy dotyczące ryzyka – jest to bowiem najbardziej newralgiczna część umowy. Istotny jest także zakres umowy, czyli jakie należności są objęte umową. Konieczne jest także określenie innych warunków, w tym opłat pobieranych przez faktora. Opłaty te przybierają kilka różnych form, a na dodatek umowy znacznie różnią się między sobą. Poniższe zestawienie jest zatem przykładowe.
Prowizja przygotowawcza. Pobierana jest za zawarcie umowy i zazwyczaj stanowi określony procent przyznanego limitu. Niekiedy jest ona pobierana cyklicznie (np. co rok).
Prowizje od wykupionej faktury (prowizja operacyjna, opłata dyskontowa). To główne źródło dochodu faktora. Dokonując wykupu faktury (nabywając wierzytelność), faktor robi to w celach zarobkowych, wobec czego kwota otrzymana przez przedsiębiorcę będzie niższa od kwoty należnej o określony procent. Wysokość tej prowizji będzie zależna przede wszystkim od tego, czy faktor przejmuje wierzytelność wraz z ryzykiem, ale także np. od terminu płatności (okresu kredytowania). Dokonując cesji wierzytelności na rzecz faktora na długo przed terminem płatności tej faktury, faktorant uzyskuje środki finansowe zanim stają się one wymagalne. Tym samym bank nalicza opłaty dyskontowe w postaci odsetek od wcześniejszego wykupu.
Prowizje i opłaty dodatkowe. Nie są one powszechne, ale występują dość często. Najczęściej są powiązane z wykonywaniem przez faktora usług dodatkowych, np. doradczych, prawnych, ubezpieczeniowych, inkasa, windykacji itp.
Brak regulacji prawnej powoduje, że firmy świadczące usługi faktoringowe mają w gruncie rzeczy wolną rękę w zakresie ustalania wysokości i rodzajów opłat. Tym samym przed podpisaniem umowy należy uważnie ją przeczytać i policzyć, ile przedsiębiorcę będzie kosztowało skorzystanie z omawianych usług. Warto także porównać wysokość kosztów z warunkami kredytu – jeżeli przedsiębiorcy zależałoby wyłącznie na poprawieniu płynności finansowej, kredyt obrotowy mógłby być korzystniejszy.
3. Przychody i koszty przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 14 ust. 1–1i ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f., za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.
Za datę powstania przychodu uważa się przy tym dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:
1) wystawienia faktury albo
2) uregulowania należności.
Przykład
Podatnik wystawił fakturę z odroczonym terminem płatności (zapłata miała nastąpić za 90 dni). Przychód powstał już w momencie wystawienia faktury, mimo że płatność nastąpi za trzy miesiące.
Faktoring nie doczekał się w Polsce regulacji prawnej, wobec czego jest to u nas umowa nienazwana zawierana na podstawie obowiązującej w Polsce swobody umów wyrażonej w art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Wykształcił się on w krajach anglosaskich, ale jego zalety spowodowały, że stał się popularny także gdzie indziej.
Umowa faktoringu zawierana jest w celu zapewnienia przedsiębiorstwu środków finansowych oraz zabezpieczenia przysługujących mu należności przed nieściągalnością. Stronami tej umowy są co najmniej trzy podmioty:
1) przedsiębiorca (faktorant, wierzyciel), który w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej dokonuje sprzedaży towarów i usług z odroczonym terminem płatności; tam, gdzie płatności są dokonywane przy zakupie, faktoring nie ma zastosowania,
2) klienci przedsiębiorcy (dłużnicy), czyli podmioty dokonujące zakupu od przedsiębiorcy towarów lub usług,
3) faktor, czyli instytucja świadcząca usługi finansowe (np. bank), która nabywa w drodze cesji roszczenie o zapłatę kwot należnych przedsiębiorcy od jego klientów, a niejednokrotnie zobowiązuje się do świadczenia usług dodatkowych.
Przykład
Firma budowlana zawarła kilka intratnych kontraktów, ale klienci wynegocjowali 90-dniowy termin płatności. Duże kwoty należności powodują, że firma musi zapłacić podatek dochodowy i VAT przed otrzymaniem środków od kontrahentów. Skorzystała zatem z umowy faktoringu, dzięki czemu dostaje pieniądze przed upływem terminu płatności.
Mimo braku regulacji można mówić o kilku formach faktoringu. W przypadku faktoringu pełnego faktor po cesji wierzytelności przejmuje ryzyko nieściągalności wierzytelności. Jest to forma bardzo korzystna dla przedsiębiorcy, gdyż po cesji od razu otrzymuje on od faktora środki finansowe i pozbywa się ryzyka. Jednocześnie jest to forma niosąca zagrożenie dla faktora – godząc się na przejęcie ryzyka, zapewne będzie stosował wyższe stawki swojej prowizji, tak aby kwoty ściągnięte od dłużników pokryły jego ewentualne straty.
Alternatywą jest faktoring niepełny. W przypadku tej formy faktor nabywa wierzytelność, ale w przypadku jej niezaspokojenia przez dłużnika dochodzi do cesji powrotnej (regresu). Forma ta jest bardzo zbliżona do kredytu (tylko zazwyczaj droższa) – przedsiębiorca uzyskuje od faktora środki finansowe po dokonaniu cesji, ale wciąż ponosi ryzyko i musi liczyć się z koniecznością zwrotu otrzymanej od faktora kwoty w przypadku nieściągalności wierzytelności. Brak ryzyka po stronie faktora powoduje, że może on stosować niższe opłaty.
Oczywiście istnieje także duża ilość wariantów pośrednich nazywanych faktoringiem mieszanym. Najczęściej polega on na tym, że faktor przejmuje jedynie częściowe ryzyko nieściągalności wierzytelności, np. określa swoje ryzyko kwotowo. Jeżeli kwota nieściągalnych wierzytelności będzie wyższa, ryzyko przechodzi na przedsiębiorcę.
Umowa faktoringu służy więc przede wszystkim finansowaniu działalności faktoranta, który otrzymuje część swojej należności niezależnie od terminu płatności czy kondycji finansowej nabywców. Drugą funkcją omawianej umowy jest przejęcie ryzyka. W ramach tej umowy faktor może jednakże świadczyć różnego rodzaju usługi dodatkowe pozwalające zoptymalizować zarządzanie (np. usługi windykacyjne).
2. Umowa faktoringu i opłaty
Umowy faktoringu zawierane są przez wyspecjalizowane instytucje (głównie bankowe), wobec czego mamy do czynienia zazwyczaj z umowami dwuczęściowymi. Po pierwsze bowiem instytucje te opracowują zazwyczaj ogólne warunki umowy. Postanowienia szczegółowe zapisane są natomiast w samej treści umowy (analogiczna procedura obowiązuje przy umowach kredytu, leasingu czy ubezpieczenia).
Zawierając umowę faktoringu, należy przede wszystkim zwrócić uwagę na zapisy dotyczące ryzyka – jest to bowiem najbardziej newralgiczna część umowy. Istotny jest także zakres umowy, czyli jakie należności są objęte umową. Konieczne jest także określenie innych warunków, w tym opłat pobieranych przez faktora. Opłaty te przybierają kilka różnych form, a na dodatek umowy znacznie różnią się między sobą. Poniższe zestawienie jest zatem przykładowe.
Prowizja przygotowawcza. Pobierana jest za zawarcie umowy i zazwyczaj stanowi określony procent przyznanego limitu. Niekiedy jest ona pobierana cyklicznie (np. co rok).
Prowizje od wykupionej faktury (prowizja operacyjna, opłata dyskontowa). To główne źródło dochodu faktora. Dokonując wykupu faktury (nabywając wierzytelność), faktor robi to w celach zarobkowych, wobec czego kwota otrzymana przez przedsiębiorcę będzie niższa od kwoty należnej o określony procent. Wysokość tej prowizji będzie zależna przede wszystkim od tego, czy faktor przejmuje wierzytelność wraz z ryzykiem, ale także np. od terminu płatności (okresu kredytowania). Dokonując cesji wierzytelności na rzecz faktora na długo przed terminem płatności tej faktury, faktorant uzyskuje środki finansowe zanim stają się one wymagalne. Tym samym bank nalicza opłaty dyskontowe w postaci odsetek od wcześniejszego wykupu.
Prowizje i opłaty dodatkowe. Nie są one powszechne, ale występują dość często. Najczęściej są powiązane z wykonywaniem przez faktora usług dodatkowych, np. doradczych, prawnych, ubezpieczeniowych, inkasa, windykacji itp.
Brak regulacji prawnej powoduje, że firmy świadczące usługi faktoringowe mają w gruncie rzeczy wolną rękę w zakresie ustalania wysokości i rodzajów opłat. Tym samym przed podpisaniem umowy należy uważnie ją przeczytać i policzyć, ile przedsiębiorcę będzie kosztowało skorzystanie z omawianych usług. Warto także porównać wysokość kosztów z warunkami kredytu – jeżeli przedsiębiorcy zależałoby wyłącznie na poprawieniu płynności finansowej, kredyt obrotowy mógłby być korzystniejszy.
3. Przychody i koszty przedsiębiorcy
Zgodnie z art. 14 ust. 1–1i ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f., za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.
Za datę powstania przychodu uważa się przy tym dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:
1) wystawienia faktury albo
2) uregulowania należności.
Przykład
Podatnik wystawił fakturę z odroczonym terminem płatności (zapłata miała nastąpić za 90 dni). Przychód powstał już w momencie wystawienia faktury, mimo że płatność nastąpi za trzy miesiące.
Tadeusz Szczupaczyński-Dotryw