Od samego początku nie byłam entuzjastką Polskiego Ładu. Moim pierwszym zarzutem przeciwko tej reformie podatkowej był czas jej wprowadzania – zbyt wczesny, nie poczekano do końca pandemii, przedsiębiorcy i pracodawcy nie mieli szans odrobić strat po falach i lockdownach, przez jakie przeszliśmy od marca 2020 r. Od samego początku wiadomo było, że z tego mogą być tylko kłopoty. Warto pamiętać za każdym razem, kiedy omawiamy jakikolwiek przepis tej ustawy, że to pierwsza ustawa w dziejach Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku której odmówiło pracy Rządowe Centrum Legislacyjne.
Sprawdź w LEX: Czy limit transakcji gotówkowych zmniejszony z 15 tys. do 8 tys. zł wchodzi w 2022, czy dopiero w 2023 r.? >
Zmiany w zatrudnianiu na czarno
Biura rachunkowe i doradcy podatkowi zaczęli być nachodzeni przez pracodawców, na których blady strach padł w związku ze zwolnieniem dla pracowników nielegalnie zatrudnionych w myśl art. 21 ust. 1 pkt 151 ustawy o PIT, zgodnie z którym zwolnione z podatku będą przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz przychody pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym. Jednocześnie – zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 20 i pkt 21 oraz ust. 2j ustawy o PIT – przychodem z działalności gospodarczej będzie również wartość pracy osoby zatrudnionej nielegalnie w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a) ustawy o promocji i rynku zatrudnienia (chodzi tutaj o nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową – zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków). Wartość pracy będzie ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu (obecnie 2800 zł brutto, od 2022 – 3010 zł brutto), przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia. Przychód ten ustalamy również w przypadku, gdy wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia zostało faktycznie wypłacone osobie nielegalnie zatrudnionej.
Zobacz w LEX: Leśniewska Izabela, Ulga dla klasy średniej – jak liczyć pensje? - szkolenie online >
Przychody pracownika z nielegalnego zatrudnienia będą dla pracownika przychodami zwolnionymi, a dla jego przedsiębiorcy – pracodawcy przychodem opodatkowanym. Dodatkowo jeszcze w art. 23 ust. 1 pkt 55c i 55d ustawy o PIT wykluczono z kosztów uzyskania przychodów wypłacone, dokonane lub postawione do dyspozycji wypłaty, świadczenia oraz inne należności z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz wypłacone pracownikowi wynagrodzenie w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym (czyli sytuacje: część oficjalnie, część „pod stołem”), a także opłacone do ZUS składki, o których mowa w art. 16 ust. 1e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia nie obciążają ubezpieczonego i opłacane są w całości z własnych środków płatnika składek).
Czytaj w LEX: Papina-Ukleja Anna, PIT 2022 - przewodnik po zmianach >
Zobacz również: Wkrótce Polski Ład, a firmy szukają sposobów, by dalej zatrudniać na czarno >>
Doradcy podatkowi i księgowi muszą działać w granicach prawa
Pracodawcy żądają od doradców podatkowych i biur rachunkowych, które mają obowiązek świadczyć swe usługi w sposób legalny, zgodny z prawem, aby udzielali informacji i wymyślali sposoby na kontynuację nielegalnego zatrudnienia. Obawy pracodawców są różnego rodzaju:
- pracownicy zażądają podwyżek z powodu inflacji
- pracownicy zażądają jeszcze większych podwyżek z powodu legalizacji ich zatrudnienia oraz legalizacji ich wynagrodzenia w 100 proc. Wyjaśnijmy, iż całkowite opodatkowanie i oskładkowanie wynagrodzenia będzie oznaczało dla tychże pracowników niższą kwotę netto, która pozostanie im na własne wydatki.
- pracodawców nie będzie stać na ubruttowienie dotychczasowych wypłat „pod stołem” (aby kwota wypłacana pracownikowi „do ręki” pozostała niezmieniona), a wówczas stracą pracowników
- pracownik nielegalnie zatrudniony w każdej chwili może donieść na swojego pracodawcę.
Zobacz w LEX: Polski Ład pod lupą ekspertów - cykl szkoleń online >
Przyzwoitość się nie opłaca?
Władysław Bartoszewski twierdził, iż warto być przyzwoitym. Niektórzy twierdzą, że warto, chociaż to się zupełnie nie opłaca. Być może warto spojrzeć na legalność, przyzwoitość i uczciwość jako kategorie ekonomiczne, a nie tylko moralne i w dodatku w pełni opłacalne?
Czytaj w LEX: Kręski Tomasz, Zmiany podatkowe w ramach Polskiego Ładu >
Co tak naprawdę oznacza wypłacanie pensji pod stołem? Oznacza, iż nastąpił ze strony przedsiębiorcy wydatek, ale nie można tego wydatku zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zatem przedsiębiorca w swoim zeznaniu podatkowym wykazuje sztucznie zawyżony dochód, sztucznie zawyżony podatek, a poczynając od 1 lutego 2022 roku (początek nowego roku składkowego) sztucznie zawyżoną swoją własną składkę zdrowotną, tym razem liczoną już od dochodu. Zatem tracimy finansowo.
Dopóki między dwiema zainteresowanymi stronami (nielegalnym pracodawcą i nielegalnym pracownikiem) nie ma żadnej sytuacji konfliktowej, można spać spokojnie. W sytuacji, kiedy dojdzie do jakiegokolwiek konfliktu w jakiejkolwiek sprawie pomiędzy nimi, osoba nielegalnie zatrudniona nie tylko może odejść (a więc i tak utracimy pracownika), ale również może powiadomić stosowne organa, co oznacza dla nas szereg nieprzyjemnych konsekwencji z karnymi włącznie, spośród których konieczność wykazania pełnego wynagrodzenia i pełnego oskładkowania wyłącznie na koszt pracodawcy (płatnika składek) może okazać się tą najmniej dolegliwą.
Czytaj w LEX: Polski Ład - zmiany w podatkach >
Pracownicy, którzy myślą o odejściu od pracodawcy ze względu na legalizację swojego zatrudnienia i legalizację wynagrodzenia, nie mogą mieć pretensji do pracodawcy o działania zgodne z prawem. Powinni także pomyśleć o swojej przyszłości, przyszłej emeryturze (wysokości, jak też samym fakcie udowodnienia poszczególnych lat zatrudnienia). Warto zastanowić się nad kierunkami emigracji Polaków, chociażby w ostatnim 20-leciu. Polacy nie emigrują do rajów podatkowych, lecz do Wielkiej Brytanii (kiedy jeszcze była w UE), Irlandii, krajów skandynawskich lub obszaru niemieckojęzycznego (DACH – ländern). Emigrują tam, gdzie mają poczucie stabilności i bezpieczeństwa – tego nie osiąga się za pomocą nielegalnego zatrudnienia i nielegalnych sposobów wypłacania zatrudnienia.
Jasne strony Polskiego Ładu
Jeżeli można dopatrywać się jasnych stron Polskiego Ładu, to jedną z nich może być chęć ucywilizowania polskiego rynku pracy i warunków zatrudnienia na podobieństwo innych krajów Unii Europejskiej, położonych na Zachód od Odry i Nysy.
Należy pamiętać również, iż doradcy podatkowi mogą udzielać porad wyłącznie zgodnych z prawem, a biura rachunkowe świadczyć swoje usługi, także płacowo – kadrowe związane z prowadzeniem akt osobowych, naliczaniem listy płac i wypełnianiem deklaracji oraz raportów do ZUS wyłącznie w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
