Zasadnicza różnica pomiędzy osobami proaktywnymi, a reaktywnymi polega na tym, że te pierwsze w swoim działaniu kierują się wartościami, a drugie – czynnikami zewnętrznymi, uczuciami, sygnałami płynącymi z otaczającego ich środowiska. Najkrócej rzecz ujmując bodziec do działania u osób proaktywnych wychodzi od wewnątrz, natomiast osoby reaktywne działają pod presją czynników zewnętrznych lub pod wpływem emocji.

Covey pisze, że zasadniczą naturą człowieka jest działanie – nie dostosowywanie się. Można wybierać zarówno naszą reakcję na określone okoliczności, jak też je tworzyć. Dlatego tak istotne jest przejęcie inicjatywy.

Ludzie reaktywni zrzucają winę za swoje niepowiedzenia na okoliczności zewnętrzne, mówiąc np. „nie mogę nic na to poradzić (nie uda mi się) – taki już jestem”, „gdyby nie słabi pracownicy, firma prosperowałaby znacznie lepiej” albo „on mnie doprowadza do szału – nie jestem w stanie się z nim dogadać”. Osoba myśląca w ten sposób nie jest wolna – uzależnia swoje działania od czynników zewnętrznych lub negatywnych emocji, nad którymi nie potrafi zapanować, przyjmując tym samym rolę ofiary.

Zdaniem Coveya tajemnicą sukcesu jest koncentrowanie swoich wysiłków na te sprawy, na które mamy wpływ, starając się jednocześnie poszerzać ich krąg – tak robią ludzie proaktywni.  Natomiast osoby reaktywne skupiają się na słabościach innych ludzi, problemach środowiska i okolicznościach, nad którymi nie panują. Rezultatem tego jest oskarżającą postawa i przekonanie, że są ofiarami, co z kolei blokuje ich działanie.

Podejście proaktywne to zmiana od wewnątrz, od siebie – to być innym i przez to wpływać pozytywnie na to, co jest na zewnątrz – być bardziej punktualnym, spokojniejszym, twórczym, skłonnym do współpracy. Przeciwieństwem takiej postawy jest szukanie powodów i uzasadnienia własnych niepowodzeń w czynnikach zewnętrznych – „gdybym miał więcej pieniędzy, większe biuro, lepsze wykształcenie” itp.  Autor poradnika nawyków skutecznego działania radzi przeprowadzenie 30-dniowego testu proaktywności . Przez miesiąc  w życiu prywatnym i zawodowym, należy zacząć dokonywać zmian od siebie: dotrzymywać zobowiązań, odpowiednio traktować trudnego klienta, panować nad nerwami w ulicznym korku. Nie dyskutować nad słabościami innych – Covej pisze: „jeśli popełnisz błąd – dostrzeż go jak najszybciej, napraw i wyciągnij z niego wnioski – nie obwiniaj się – pracuj być mieć nad tym kontrolę”. Popatrz na problemy „od zewnątrz” – kontroluj swoje reakcje i nie ulegaj emocjom (zwłaszcza negatywnym). Klient lub pracownik wyprowadził cie
z równowagi – pomyśl, jak powinieneś się zachować nie będąc pod wpływem emocji, aby odpowiednio zareagować.

Opracowano w oparciu o: 7 nawyków skutecznego działania, Stephen R. Covey, Dom wydawniczy Rebis