W przedmiotowej sprawie spółka zwróciła się do fiskusa o stwierdzenie nadpłaty w PCC pobranym przez notariusza od umowy darowizny przedsiębiorstwa z tytułu przejęcia przez obdarowaną spółkę długów, ciężarów i zobowiązań darczyńcy. Zdaniem spółki z treści art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o PCC wynika, że przejęcie długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy musi nastąpić już w momencie darowizny, a nie później. Przy zawieraniu umowy nie byli zaś obecni wierzyciele darczyńcy i nie złożyli zgody na przejęcie długów. W tym przypadku nastąpiło jedynie ustawowe przystąpienie nabywcy do cudzego długu w trybie art. 554 k.c.

Fiskus odmówił spółce stwierdzenia nadpłaty w PCC. Zdaniem fiskusa z przepisów k.c. wynika, że zgoda wierzycieli na przejęcie długów może być udzielona przed zawarciem umowy o przejęcie długu, równocześnie z zawarciem umowy, jak i po jej zawarciu. Wyrażenie zgody po zawarciu umowy wywołuje skutki ex tunc (z mocą wsteczną), co oznacza, że umowa o przejęcie długu doszła do skutku w chwili jej zawarcia. Tym samym dopiero w momencie odmowy wyrażenia zgody przez wierzycieli na przejęcie zobowiązań darczyńcy będzie można stwierdzić, że umowa o przejęcie długu nie doszła do skutku.

Sprawa trafiła do WSA w Białymstoku. Sąd zgodził się z fiskusem, że dopiero odmowa wyrażenia zgody przez wierzycieli na przejęcie zobowiązań darczyńcy spowoduje bezwzględną nieważność umowy o przejęcie długów, a podatnik będzie miał uzasadnione podstawy do wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty w podatku od czynności cywilnoprawnych. Jeśli zgody na przejęcie długów odmówią tylko niektórzy wierzyciele, to prawo do stwierdzenia nadpłaty będzie przysługiwało tylko w określonej części. Do tego czasu nie można stwierdzić, że PCC został pobrany przez notariusza nienależnie.

Według sądu przeciwna interpretacja przepisów ustawy faktycznie uniemożliwiałaby pobranie PCC od zawartej umowy darowizny zawierającej postanowienia dotyczące przejęcia przez obdarowanego zobowiązań darczyńcy. Sąd zauważył, że nawet w przypadku wyrażenia przez wierzyciela zgody na przejęcie długu, oświadczenie to jest bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna (art. 519 § 2 pkt 2 k.c.). Aby uniknąć wątpliwości dotyczących opodatkowania umowy darowizny w części dotyczącej przejęcia długów ustawodawca wiąże powstanie obowiązku podatkowego z chwilą zawarcia umowy darowizny.

Wyrok WSA w Białymstoku z 31 października 2013 r., I SA/Bk 234/13