Tak wskazał NSA w wyroku z 17 grudnia 2014 r. W przedmiotowej sprawie z fiskusem spierała się spółka, która jest podmiotem dominującym grupy kapitałowej, zawierającym transakcje z krajowymi i zagranicznymi podmiotami powiązanymi z tejże grupy. Te transakcje różnią się co do typu i przedmiotu. Działalnością podstawową są usługi dystrybucji paliwa gazowego a poboczną wynajem (dzierżawa) nieruchomości. Spór sprowadzał się do kwestii, czy i jakie transakcje należało zsumować w celu ustalenia, czy przekroczone zostały limity, od których uzależniony został obowiązek dokumentacyjny.

Spółka uważała, że w celu ustalenia, czy przekroczone zostały limity warunkujące powstanie tego obowiązku nie można sumować transakcji różnego rodzaju. Dotyczy to także umów najmu (dzierżawy), które nie są tożsame podmiotowo i porównywalne przedmiotowo. W odniesieniu do refaktur, których przedmiotem są różne transakcje, limit ten także należy ustalać osobno. Zsumowaniu mogą podlegać jedynie wartości wynikające z transakcji porównywalnych, których przedmiotem są świadczenia jednorodne.

Fiskus miał inne zdanie. Uznał, że aby ustalić czy powstaje obowiązek sporządzenia dokumentacji zsumowaniu podlega wartość transakcji dotyczącej np. usługi dystrybucji paliwa gazowego i transakcji np. najmu (dzierżawy). Obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej wszystkich transakcji realizowanych z podmiotem powiązanym powstaje zatem, gdy łączna kwota (jej równowartość) wynikająca z danej umowy, czy też umów dotyczących różnych świadczeń zawartych z tym podmiotem powiązanym przekroczy ustalone przepisami limity.

Zobacz książkę "Podmioty powiązane. Ceny transferowe. Dokumentacja podatkowa" dostępną w księgarni internetowej Profinfo >>

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Sąd zgodził się z fiskusem. Sąd podkreślił, że ustawodawca używając określeń transakcja i transakcje posłużył się w tym zakresie naturalnym językiem potocznym. W języku potocznym "transakcja" zasadniczo oznacza: zawarcie umowy w sprawie kupna sprzedaży czegoś. W takim ujęciu na tle art. 9a ust. 1 i w art. 9a ust. 2 ustawy o CIT termin "transakcja" jest synonimem pojęcia "umowa".

Sąd wskazał też, że w art. 9a ust. 1 ustanowiony został obowiązek sporządzenia dokumentacji podatkowej: "takiej transakcji" i "takich transakcji". Jeżeli ma miejsce tylko jedna transakcja, to odnosi się do niej ustawowy termin "transakcja" – użyty w liczbie pojedynczej, jeżeli natomiast dochodzi do więcej niż jednej transakcji, zastosowanie znajduje ustawowy zwrot o "transakcjach" – w liczbie mnogiej. Według sądu użycie w ustawie pojęcia transakcji w liczbie pojedynczej, wobec przewidzianej możliwości wystąpienia w okresie podatkowym wielu transakcji, nie uzasadnia twierdzenia, że limit ma zastosowanie tylko do wartości określonej jednostkowej transakcji (umowy). Nadto jedna transakcja, rozumiana jako umowa, może obejmować wykonanie więcej niż jednego świadczenia.

Poza tym przyjęcie, że przesłanką powstania obowiązku sporządzenia dokumentacji jest wartość określonego, jednostkowego świadczenia (usługi), w oderwaniu od całokształtu realizowanych transakcji z określonym podmiotem powiązanym, uniemożliwiłaby całościowy ogląd łączących ich stosunków gospodarczych, a więc nie spełniało celu omawianych regulacji prawnych. Posługiwanie się, co do zasady, wartością jednostkowej usługi mogłoby w konsekwencji prowadzić do obejścia przepisów art. 9a ust. 1 i 2 ustawy o CIT.

Poza tym ustawa nie wprowadza dodatkowego kryterium obowiązku dokumentacyjnego w postaci porównywalności transakcji czy jednorodności świadczeń, ani też nie zawiera odesłania w tym zakresie do innych przepisów. Artykuł 9a ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT zawiera wyłącznie jeden rodzaj grupowania transakcji tj.: usługi, sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych oraz udostępnienie wartości niematerialnych i prawnych. A skoro spółka wskazała wyłącznie na transakcje świadczenia usług to przesłanką powstania obowiązku dokumentacyjnego w tym przypadku jest łączna wartość wynikająca z umów o świadczenie usług zawartych z danym podmiotem w roku podatkowym (bądź łączna kwota wymagalnych w roku podatkowym świadczeń).

Wyrok NSA z 17 grudnia 2014 r., sygn. akt II FSK 2849/12

Omówienie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego