Odpowiedź:
Fakturę lub faktury spółka powinna w przedstawionej sytuacji wystawiać tylko na żądanie udziałowca (jeżeli przyjąć jedno ze wskazanych w uzasadnieniu stanowisk). Udzielenie przedmiotowej pożyczki najprawdopodobniej nie skutkuje przy tym koniecznością stosowania przepisów o odliczeniach częściowych.

Uzasadnienie:
Od wielu lat sporna jest kwestia w jakim zakresie w związku z udzielaniem pożyczek przez podmioty będące podatnikami VAT dochodzi do świadczenia podlegających opodatkowaniu (lecz zwolnionych od podatku) usług pożyczek. W mojej ocenie jest tak zawsze, jeżeli pożyczki udziela podmiot działający w charakterze podatnika (co w przypadku spółek, np. spółek z o.o., ma miejsce zawsze). Nie jest moim zdaniem konieczne, aby przedmiotem działalności gospodarczej udzielającego pożyczki podmiotu było udzielanie pożyczek.
Podobne stanowisko odnośnie skutków VAT udzielania pożyczek przez podatników VAT reprezentują najczęściej organy podatkowe. Jak bowiem czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 26 marca 2014 r. (IPPP1/443-190/14-2/MPe), „czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. bez znaczenia jest również czy świadczenie usług finansowych (udzielanie pożyczek) stanowi przedmiot działalności podatnika wymieniony we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, czy rejestru KRS”. Podobne stanowisko zajął również, przykładowo, Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 14 marca 2013 r. (IBPP2/443-1241/12/KO), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 22 kwietnia 2013 r. (ITPP2/443-75/13/AP), Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 12 września 2013 r. (ILPP2/443-551/13-2/JK) czy Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 9 czerwca 2014 r. (IPPP3/443-231/14-2/IG).
Należy jednak zauważyć, że NSA w wyroku z dnia 30 maja 2012 r. (II FSK 2276/10) orzekł, że nie zawsze udzielenie pożyczki stanowi świadczenie podlegającej opodatkowaniu, lecz zwolnionej od VAT usługi. Istotne jest to, aby świadczenie usługi pożyczki nastąpiło w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu VAT. A zatem zdaniem NSA we wskazanym wyroku (jak również w części innych wyroków sądów administracyjnych – zob. przykładowo wyrok WSA w Gliwicach z dnia 4 kwietnia 2013 r., I SA/Gl 1126/12 czy wyrok WSA w Gdańsku z dnia 11 grudnia 2013 r., I SA/Gd 1309/13) niekiedy udzielanie pożyczek przez podatników VAT nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Dotyczy to sytuacji, gdy udzielanie pożyczek ma charakter jednorazowy czy incydentalny.
A zatem odpowiedź na pytanie zależy od przyjęcia jednego ze wskazanych stanowisk. Przyjęcie pierwszego z nich (według mnie prawidłowego) oznaczałoby, że udzielanie pożyczki podlega w przedstawionej sytuacji ustawie o VAT, tj. stanowi świadczenie przez spółkę z o.o. zwolnionej od podatku usługi udzielenia pożyczki (zwolnienie od podatku wynika z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług –tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), której podstawę opodatkowania stanowią odsetki od pożyczki (oraz ewentualne inne elementy wynagrodzenia za udzielenie pożyczki).
Nie oznacza to, że konieczne jest wystawianie przez spółkę faktury/faktur dokumentujących te odsetki. Sprzedaż zwolniona od podatku (w tym świadczenie zwolnionych od podatku usług udzielania pożyczek) musi być bowiem dokumentowana fakturami tylko na żądanie nabywców (zob. art. 106b ust. 2 w zw. z art. 106b ust. 3 pkt 2 u.p.t.u.).
Udzielenie przedmiotowej pożyczki najprawdopodobniej nie skutkuje przy tym koniecznością stosowania przepisów o odliczeniach częściowych. Przy określaniu proporcji na użytek tych przepisów nie uwzględnia się bowiem, między innymi, obrotu z tytułu transakcji dotyczących usług wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 7, 12 i 38–41 u.p.t.u., w zakresie, w jakim transakcje te mają charakter pomocniczy (zob. art. 90 ust. 6 pkt 2 u.p.t.u.). W konsekwencji – zakładając, że udzielenie pożyczki, o której mowa, miało charakter jednorazowo – obrotu z tytułu udzielenia przedmiotowej pożyczki spółka nie musi uwzględniać przy obliczaniu proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 6 pkt 2 u.p.t.u., a więc – zakładając, że w spółce nie występuje inna sprzedaż zwolniona od podatku – proporcja ta wynosi 100% (czyli pozwala na odliczanie podatku w całości).

Tomasz Krywan

Odpowiedzi udzielono 8.12.2015 r.