Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym w art. 17 ust. 1 stanowi: w przypadku nie prowadzenia ewidencji lub prowadzenia jej niezgodnie z warunkami wymaganymi do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym, (...), i określi od tej kwoty ryczałt zgodnie z ust. 2.
Czy jeśli w ustawie jest mowa o postępowaniu podatkowym to czy w protokole kontroli podatkowej inspektor może określić stawkę ryczałtu zgodnie z art. 17 ust. 2 i naliczyć wg tej stawki podatek (np. 15000 * 15% = 2250) czy nie powinien tylko wskazać zarzutu nierzetelności ewidencji?

Dokonanie orzeczenia określającego ryczałt obliczony wg karnej stawki w formie protokołu kontroli podatkowej oczywiście możliwe nie jest. Jednakże w ramach oceny prawnej sprawy będącej przedmiotem kontroli, organ podatkowy nie tylko może, ale wręcz powinien ten podatek w taki sposób wyliczyć.
Organy podatkowe zobowiązane są co do zasady orzekać w sprawie w drodze decyzji (art. 207 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm. - dalej o.p.). Wydanie zaś decyzji powinno być poprzedzone postępowaniem podatkowym (Dział IV o.p.). W istocie więc ostateczne określenie ryczałtu, którego organ podatkowy dokonuje w oparciu o art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 z późn. zm.) - dalej u.z.p.d.f., powinno zostać dokonane w postępowaniu podatkowym.

W analizowanym jednak przypadku, odróżnić należy kwestię określenia ryczałtu w dokumencie orzekającym w sprawie (tj. w decyzji), od jego obliczenia w protokole kontroli podatkowej w ramach oceny prawnej będącej przedmiotem kontroli (art. 290 § 2 pkt 6a o.p.). Protokół kontroli kończy jedynie postępowanie kontrolne i traktować go należy jako źródło informacji co do dokonanych w troku kontroli ustaleń i ich oceny, a nie jako orzeczenie w sprawie.
W art. 17 ust. 1 u.z.p.d.f. ustawodawca wskazuje jako warunek zastosowania karnej stawki ryczałtu konieczność nieprowadzenia ewidencji lub prowadzenie jej niezgodnie z warunkami wymaganymi do uznania jej za dowód w postępowaniu podatkowym. Fakt jednak, że ustawodawca odnosi się tu do "warunków wymaganych do uznania ewidencji jako dowód w postępowaniu podatkowym" nie oznacza, iż organ podatkowy w toku kontroli podatkowej nie ma prawa dokonać w oparciu o ten przepis oceny prawnej. Należy tu powiedzieć, iż wręcz powinien tego dokonać. W aktualnym stanie prawnym, podatnik w oparciu o art. 81 o.p., po przeprowadzonej kontroli podatkowej ma prawo dokonać korekty zeznania podatkowego. Należy zauważyć, iż w formularzu zeznania PIT-28 przewidziane są rubryki, w których możliwe jest wykazanie przychodów określonych przez organ w oparciu o art. 17 u.z.p.d.f. Służą one m.in. do wykazania przez podatnika tych właśnie przychodów, które organ podatkowy wskazał i obliczył w oparciu o art. 17 u.z.p.d.f. w protokole kontroli podatkowej - wszak to nie podatnik dobrowolnie wyjawia tutaj te przychody, ale są one wynikiem działań kontrolnych organu podatkowego, a zatem zastosowanie karnej stawki ryczałtu jest tu zasadne.

Oczywiście podatnik, jeżeli np. nie zgadza się z ustaleniami kontroli, to wcale korekty składać nie musi. Dopiero w przypadku gdy jej nie złoży, organ zobowiązany będzie określić wysokość karnego ryczałtu w drodze postępowania podatkowego i orzec w sprawie decyzją wymiarową. Należy jednak pamiętać, iż dobrowolne złożenie przez podatnika korekty i zapłata wynikającego z niej podatku chroni go przez odpowiedzialnością karną skarbową (art. 16a ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy, tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.), jakiej zostanie on niewątpliwie poddany w przypadku orzeczenia przez organ podatkowy decyzją.