Odpowiedź:
Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 16 ust. 1 pkt 61 stawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.p. w omawianym przypadku pożyczka udzielona przez spółkę swojemu udziałowcowi (tzn. pożyczka od spółki-córki na rzecz spółki-matki) może podlegać ograniczeniom w zakresie tzw. „niedostatecznej kapitalizacji”, jeżeli którykolwiek z udziałowców spółki-matki (tzn. „spółka-babka”) posiada co najmniej 25% jej udziałów. Wówczas taki udziałowiec posiadałby pośrednio również 25% udziałów w kapitale spółki-córki. Jeżeli natomiast udziały w spółce-matce są „rozproszone” po wielu udziałowcach, spośród których żaden nie posiada takiej kwoty udziałów (np. 5 udziałowców posiadających po 20% udziałów), wówczas przepisy o niedostatecznej kapitalizacji nie znajdują zastosowania w omawianej sprawie.
W przypadku istnienia takiego udziałowca, brak zastosowania regulacji o niedostatecznej kapitalizacji wiąże się z ryzykiem sporu z organem podatkowym, które może być ograniczone jedynie poprzez uzyskanie pozytywnej interpretacji indywidualnej. Nie można jednak wykluczyć, iż uzyskanie pozytywnej interpretacji będzie wiązało się z koniecznością sporu sądowego.
Na marginesie należy jednak zauważyć, iż spółka może wybrać alternatywną metodę kalkulacji wysokości kosztu uzyskania przychodu z tytułu odsetek od otrzymanych pożyczek, zawartą w art. 15c u.p.d.o.p.

Uzasadnienie:
Na wstępie należy zauważyć, że przepisy u.p.d.o.p. zawierają szereg ograniczeń w zakresie zaliczania odsetek od pożyczek do kosztów uzyskania przychodów. I tak, przykładowo nie będą stanowiły kosztów uzyskania przychodów odsetki:
– od pożyczek, które nie są związane z przychodami opodatkowanymi podatkiem lub są związane z przychodami zwolnionymi z tego podatku (art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.);
– które nie zostały uregulowane na rzecz pożyczkodawcy (art. 16 ust. 1 pkt 11 u.p.d.o.p.).
Jak rozumiem, pytanie dotyczy jednak ograniczeń związanych z tzw. przepisami o „niedostatecznej kapitalizacji”. Zgodnie z celowościową wykładnią przepisów pożyczki od spółki córki na rzecz spółki matki nie powinny podlegać pod niniejsze regulacje. Ich cel, zgodny nawet z samą nazwą: „niedostatecznej kapitalizacji” ma polegać na przeciwdziałaniu nadmiernego finansowania podmiotów zależnych kapitałem dłużnym zamiast kapitału własnego.
Jednakże literalne brzmienie przepisów o niedostatecznej kapitalizacji może mieć zastosowanie do powyższej sytuacji. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 61 u.p.d.o.p. nie uważa się za koszt uzyskania przychodów odsetek od pożyczek udzielonych spółce przez inną spółkę, jeżeli w obu tych spółkach ten sam podmiot bezpośrednio lub pośrednio posiada nie mniej niż po 25% udziałów (akcji), a wartość zadłużenia spółki otrzymującej pożyczkę wobec spółki udzielającej pożyczki oraz wobec podmiotów posiadających bezpośrednio lub pośrednio nie mniej niż 25% udziałów (akcji) spółki otrzymującej pożyczkę, uwzględniającego również zadłużenie z tytułu pożyczek, przekroczy łącznie wartość kapitału własnego spółki otrzymującej pożyczkę – w proporcji, w jakiej wartość zadłużenia przekraczająca wartość kapitału własnego spółki pozostaje do całkowitej kwoty tego zadłużenia, określonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc zapłaty odsetek od pożyczek.
Spółka-córka wprawdzie nie posiada udziałów w kapitale swojej spółki-matki, lecz spółka-matka musi przecież posiadać co najmniej jednego udziałowca (spółka-babka). Jeżeli którykolwiek z udziałowców spółki-matki posiada co najmniej 25% udziałów w jej kapitale, wówczas udziałowiec ten posiada pośrednio również 25% udziałów w kapitale spółki-córki. Jeżeli jednak udziały w spółce-matce są rozproszone po wielu udziałowcach, spośród których żaden nie posiada takiej kwoty udziałów (np. 5 udziałowców po 20% udziałów), wówczas przepisy o „niedostatecznej kapitalizacji” zawarte w art. 16 ust. 1 pkt 61 u.p.d.o.p. nie znajdą zastosowania do omawianej sytuacji. Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 7 sierpnia 2015 r., sygn. ILPB3/4510-1-205/15-4/EK, w której organ podatkowy zdecydowanie przyznaje prymat wykładni językowej przepisu.
Na marginesie należy jednak zauważyć, iż spółka może wybrać alternatywną metodę kalkulacji wysokości kosztu uzyskania przychodu z tytułu odsetek od otrzymanych pożyczek, zawartą w art. 15c u.p.d.o.p.

Dominik Klemens

Odpowiedzi udzielono 26.01.2016 r.