Problematyka działalności międzynarodowych platform cyfrowych stanowi w ostatnich latach stały przedmiot zainteresowania europejskiego prawodawcy. Wraz z digitalizacją gospodarki modele biznesowe oraz sposób kreacji zysku ulegają zmianie. Jednocześnie wraz z rosnącą liczbą użytkowników korzystających z dóbr i usług oferowanych w internecie rośnie znaczenie podmiotów odpowiadających na to zapotrzebowanie – platform cyfrowych. Platformy cyfrowe stają się przedmiotem rosnącej liczby regulacji prawnych. Coraz większa część nowelizacji to rozwiązania dedykowane bezpośrednio gospodarce cyfrowej oraz aktywnościom na rynku cyfrowym. Należy do nich m.in. akt o rynkach cyfrowych.

 

Akt o rynkach cyfrowych coraz bliżej

Procedowany obecnie na poziomie Unii Europejskiej projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kontestowalnych i uczciwych rynków w sektorze cyfrowym (akt o rynkach cyfrowych) stanowi część inicjatywy Komisji Europejskiej dotyczący tzw. pakietu aktów o usługach cyfrowych (ang. The Digital Services Act package). Jako uzasadnienie dla konieczności prac legislacyjnych odnoszących się do aktu o rynkach cyfrowych Komisja Europejska podaje, że w ramach europejskiej gospodarki cyfrowej działalność prowadzi ponad 10 tys. platform internetowych. Większość z nich to małe i średnie przedsiębiorstwa, jednak za największą część wygenerowanej łącznej wartości odpowiada niewielka liczba dużych platform. Stanowią one kluczowy element współczesnej gospodarki cyfrowej, pośrednicząc w większości transakcji między użytkownikami końcowymi oraz użytkownikami biznesowymi.

Zobacz również: Planowana opłata reklamowa to jeszcze nie podatek cyfrowy >>

 

Komisja wskazuje, że kilka dużych platform w coraz większym stopniu pełni funkcję punktów dostępu lub strażników dostępu w kontaktach między użytkownikami biznesowymi a użytkownikami końcowymi. Platformy te osiągnęły ugruntowaną i trwałą pozycję, będącą często efektem tworzenia konglomeratowych ekosystemów wokół oferowanych podstawowych usług, co zwiększa istniejące bariery wejścia. Pełniąc rolę strażników dostępu, platformy takie wywierają istotny wpływ na rynki cyfrowe, mając znaczną kontrolę nad dostępem do nich. W efekcie wielu użytkowników biznesowych jest w znacznym stopniu uzależnionych od wspomnianych strażników dostępu, co w niektórych sytuacjach skutkuje nieuczciwym postępowaniem względem tych użytkowników. 

 

 

Potrzebni strażnicy dostępu do informacji i usług

Akt o rynkach cyfrowych wprowadza do europejskiego systemu prawnego kategorię tzw. strażników dostępu, kontrolujących dostęp do informacji i usług. Za strażnika dostępu uznaje się dużą platformę cyfrową, która:

  • posiada silną pozycję gospodarczą, istotny wpływ na rynek wewnętrzny i działa w wielu krajach UE,
  • posiada silną pozycję pośrednika, co oznacza, że łączy dużą liczbę użytkowników z dużą liczbą przedsiębiorstw,
  • posiada (lub wkrótce będzie posiadać) ugruntowaną i trwałą pozycję na rynku, co oznacza, że będzie stabilna w dłuższej perspektywie czasowej.

Wprowadzenie aktu ma się wiązać z nałożeniem na wspomniane platformy uznane za strażników nowych obowiązków. Do najważniejszych można zaliczyć:

  • zobowiązanie do umożliwienia podmiotom trzecim, w ściśle określonych sytuacjach, tzw. interoperacyjności usług oferowanych przez platformę;
  • zapewnienie dostępu dla użytkowników biznesowych do danych, które użytkownicy generują w czasie korzystania z platformy;
  • umożliwienie użytkownikom biznesowym promowania ich oferty i zawierania umów z klientami poza platformą strażnika dostępu;
  • udostępnienie przedsiębiorstwom reklamującym się na danej platformie odpowiednich narzędzi oraz informacji niezbędnych reklamodawcom i zleceniodawcom do niezależnej weryfikacji swoich reklam publikowanych za pośrednictwem platformy danego strażnika dostępu.

 

Prawo autorskie na jednolitym rynku cyfrowym. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook

Ryszard Markiewicz

Sprawdź  

 

Konieczne specjalne zakazy

Wśród przykładowych zakazów skierowanych do strażników należy wskazać:

  • zakaz traktowania usług i produktów oferowanych przez samego strażnika dostępu bardziej korzystnie niż w rankingu podobnych usług lub produktów oferowanych przez osoby trzecie na platformie danego strażnika dostępu;
  • zakaz działań uniemożliwiających konsumentom nawiązywanie kontaktu z przedsiębiorstwami spoza danej platformy;
  • zakaz działań uniemożliwiających użytkownikom, którzy podejmą taką decyzję, odinstalowanie jakiegokolwiek uprzednio zainstalowanego oprogramowania lub aplikacji.

Ponadto w celu ułatwienia płynnego dostosowywania się do zmieniających się w szybkim tempie rynków cyfrowych Komisja Europejska otrzyma mandat do prowadzenia badania rynku. Będzie się on wiązać z uprawnieniem do kwalifikacji danego przedsiębiorstwa jako strażnika dostępu, aktualizacją obowiązków strażników, gdy zajdzie taka potrzeba oraz kreacją właściwych środków zaradczych mających na celu zwalczanie systematycznych naruszeń przepisów niniejszego aktu.

 

Grzywna nawet 10 proc. rocznego obrotu

Wśród sankcji przewidzianych w przypadku nieprzestrzegania przepisów znajdą się m.in. grzywny, których wysokość może wynieść do 10 proc. całkowitego rocznego obrotu przedsiębiorstwa na świecie, a także inne okresowe kary pieniężne o wielkości do 5 proc. średniego dziennego obrotu. Natomiast w sytuacji występowania systematycznych naruszeń aktu nałożone mogą zostać tzw. dodatkowe środki zaradcze proporcjonalne do tych naruszeń. Mogą do nich należeć np. środki o charakterze behawioralnym lub strukturalnym, włącznie ze zbyciem części przedsiębiorstwa.

Jako korzyści wynikające z implementacji aktu o rynkach cyfrowych do europejskiego systemu prawnego Komisja Europejska wskazuje na:

  • wzrost bezpieczeństwa otoczenia biznesowego dla świadczenia na jednolitym europejskim rynku usług przez użytkowników biznesowych, zależnych w znacznej mierze od strażników dostępu;
  • zwiększenie możliwości konkurencyjnych start-upów oraz innych innowatorów przez m.in. ograniczenie konieczności dopasowywania się do niesprawiedliwych warunków powodujących ograniczenie dla ich rozwoju;
  • poszerzenie wyboru i dostępu konsumentów do usług lepszej jakości, w tym do zmiany dostawcy w razie podjęcia takiej decyzji, bezpośredniego dostępu do usług oraz do sprawiedliwszych cen;
  • zapobieganie stosowaniu przez strażników dostępu nieuczciwych praktyk względem biznesowych użytkowników, którzy pozostają od nich zależni.

 

Obecnie trwa analiza wniosku Komisji przez państwa członkowskie, a także przez Parlament Europejski w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. W przypadku przyjęcia aktu byłby on bezpośrednio stosowany we wszystkich państwach Unii Europejskiej.

Paweł Uściński, prawnik, doktorant na Uniwersytecie Warszawskim

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.