Przekonała się o tym Czytelniczka Prawo.pl. – Mój syn niedawno stał się pełnoletni, ale razem poszliśmy jeszcze do lekarza. Byłam bardzo zaskoczona, gdy w trakcie wizyty okazało się, że syn "świeci" w systemie eWUŚ na czerwono. Jeszcze tydzień wcześniej, gdy byliśmy u lekarza, miał status zielony. Nie mogę zrozumieć, co się stało, że przestał być uprawniony do korzystania z opieki medycznej finansowanej przez NFZ. Pani w kadrach ma go zgłoszonego do ubezpieczeń. Za wizytę musiałam oczywiście zapłacić – opowiada wzburzona. Jak mówi, ZUS go wyrejestrował i nie zarejestrował ponownie. - Nikt mnie nie poinformował, że moje dziecko przestało być ubezpieczone - dodaje. Przyznaje jednak, że ponad dwa miesiące wcześniej syn odbywał płatną praktykę uczniowską, a w kolejnym miesiącu pracował na umowę zlecenia przez 2 dni.
Czytaj: Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny >
Problemem nie była jednak jego umowa zlecenia, ale płatna praktyka.
- System ubezpieczeń ludzi młodych jest skomplikowany. Pierwszym podstawowym, tytułem do ubezpieczenia jest status członka rodziny ubezpieczonego, a w razie jego braku - kolejnym, status ucznia lub studenta. Ale młody człowiek może mieć własny – to znaczy wynikający z podejmowanej aktywności zawodowej, tytuł do ubezpieczeń. Żeby było jeszcze trudniej, nie każda aktywność zarobkowa doprowadzi do powstania własnego tytułu. Większość umów zlecenia i o dzieło nie oznacza dla młodych ludzi utraty ubezpieczenia, jako członka rodziny. Jednak etat albo praca niani – jako szczególny rodzaj umowy zlecenia, już tak – mówi dr Tomasz Lasocki z Katedry Prawa Ubezpieczeń Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Wskazuje, że już szesnastolatek może wypaść z ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli podpisze umowę o pracę.
Czytaj również: Absolwent traci ubezpieczenie zdrowotne po obronie pracy dyplomowej
Tytuły do ubezpieczeń
Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r., poz. 1285, dalej: ustawa zdrowotna), obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają m.in. uczniowie niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (pkt 17) oraz studenci i doktoranci niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (pkt 20). Najczęstszym tytułem do ubezpieczeń młodych osób jest posiadanie statusu członka rodziny, gdy rodzic „dopisze” dziecko do swojego ubezpieczenia. Członkiem rodziny, w myśl art. 5 pkt 3 lit. a ww. ustawy, jest bowiem dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole lub zakładzie kształcenia nauczycieli lub odbywa kształcenie w uczelni lub szkole doktorskiej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku.
PROCEDURA: Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych w przypadku zawarcia umowy zlecenia ze studentem >
Możliwe są jednak wyjątki – jeżeli młoda osoba posiada własny tytuł ubezpieczeniowy (bo pracuje na podstawie umowy o pracę albo np. jako niania), nie może być zgłoszona przez rodzica. Jeszcze rzadszą sytuacją jest brak zarówno własnego tytułu, jak i brak tytułu rodzica. Wówczas prawo do ubezpieczeń zyskuje jako uczeń albo jako student. To prawo do świadczeń opieki zdrowotnej jednak po pewnym czasie wygasa: dla osób, które ukończyły szkołę ponadpodstawową wygasa po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia nauki albo skreślenia z listy uczniów, a w przypadku studentów czy doktorantów - po upływie 4 miesięcy od ukończenia studiów albo skreślenia z listy studentów lub listy doktorantów.
Problem pojawia się, gdy uczeń podejmie jakąś pracę, choćby jednodniową, ale na umowę o pracę.
Pracujący uczeń ma własny tytuł do ubezpieczeń
Zapytaliśmy Narodowy Fundusz Zdrowia i Zakład Ubezpieczeń Społecznych o sprawę uczących się uczniów i studentów, którzy dorywczo wykonują prace.
- Uczniowie, którzy ukończyli 18 lat, i studenci zatrudnieni na podstawie umowę o pracę zyskują prawo (tytuł) do własnego ubezpieczenia zdrowotnego. Umowa o pracę, niezależnie od długości jej trwania, powoduje wygaśnięcie prawa do ubezpieczenia zdrowotnego, jako członka rodziny, z mocy prawa. Prawo do świadczeń dla osób ubezpieczonych upływa po 30 dniach od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego – mówi Paweł Florek, zastępca dyrektora Biura Komunikacji Społecznej Narodowego Funduszu Zdrowia. Jak podkreśla, w tej sytuacji, aby nabyć prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, rodzice powinni ponownie zgłosić dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego. - Za zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny nie opłaca się składek. Zgłoszenie to nie powoduje więc żadnych skutków finansowych dla rodziców i ich dzieci - dodaje.
WZÓR DOKUMENTU: Wniosek o zgłoszenie członków rodziny do NFZ >
Z kolei według ZUS, zleceniobiorcy, którzy są uczniami lub studentami do 26 lat nie mogą być zgłaszani do ubezpieczeń (zarówno społecznych, jak i zdrowotnego). Wynika to z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i ustawy zdrowotnej. Dlatego też błędne zgłoszenie dokonane przez płatnika powinno być skorygowane bądź przez samego płatnika lub też z urzędu przez ZUS.
- Osoby uczące się, jeśli nie mają innych tytułów ubezpieczenia (nie licząc tytułu jakim jest posiadanie statusu ucznia czy studenta), powinny być zgłaszane do ubezpieczenia zdrowotnego przez rodziców jako członkowie rodziny – mówi serwisowi Prawo.pl Paweł Żebrowski, rzecznik prasowy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Według niego, informację o spełnieniu warunków do zgłoszenia danej osoby jako członka rodziny przy osobie ubezpieczonej (np. przy rodzicu na etacie), przekazuje płatnikowi składek osoba ubezpieczona, a zgłoszenia do ZUS dokonuje płatnik składek. - Osoba ubezpieczona, która zgłosiła członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, zobowiązana jest informować płatnika składek o wszelkich okolicznościach powodujących ustanie warunków do zgłoszenia danej osoby jako członka rodziny (np. o zakończeniu nauki przez dziecko, które ukończyło 18 rok życia), co oznacza konieczność wyrejestrowania członka rodziny – podkreśla Żebrowski. I dodaje: - Jeśli osoby te nie mogą zostać zgłoszone w charakterze członka rodziny, to wówczas powinny być zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego przez szkołę lub uczelnię. Jeśli zostaną zgłoszeni przez szkołę/uczelnię składki rozlicza za nie płatnik – szkoła bądź uczelnia na ogólnych zasadach przekazując do ZUS odpowiednie dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe. Składki są wtedy finansowane z budżetu.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 1/2022 >>
Rodzic musi ponownie zgłosić dziecko jako członka rodziny
– Niestety, nieznajomość prawa szkodzi. Uczeń, który podjął się pierwszej oskładkowanej pracy w swoim życiu, musiał zostać wyrejestrowany jako członek rodziny, bo został zarejestrowany jako ubezpieczony. Po zakończeniu tej pracy rodzic powinien go zatem ponownie zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny – zaznacza dr Tomasz Lasocki. I dodaje: - Państwo nie ma obowiązku informowania o tym rodziców. Oni sami powinni wiedzieć o obowiązku ponownego zgłoszenia dziecka – choć jest to obowiązek uciążliwy i moim zdaniem - zbędny.
Zdaniem Magdaleny Januszewskiej, radcy prawnego, specjalizującej się w prawie pracy, ubezpieczeń i zabezpieczenia społecznego, problem rzeczywiście dotyczy zgłoszenia do ubezpieczeń. – Jeżeli osoba ma status członka rodziny, to nie może być ubezpieczona jako uczeń czy student – mówi mec. Januszewska.
I zwraca uwagę na dwa przepisy ustawy zdrowotnej. Mianowicie art. 67 ust. 2, zgodnie z którym osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. Z kolei art. 76a ust. 2 stanowi, że osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, która zgłosiła do Funduszu członków rodziny, jest obowiązana poinformować podmiot właściwy do dokonania wyrejestrowania o okolicznościach powodujących konieczność ich wyrejestrowania z ubezpieczenia zdrowotnego, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności.
- Rzeczywiście powinno się najpierw zgłosić wyrejestrowanie takiego ucznia czy studenta jako członka rodziny, a po zakończeniu stosunku pracy, ponownie zarejestrować jako członka rodziny. Taka jest ścieżka postępowania na gruncie przepisów. Inna rzecz, że rodzice jej nie znają – mówi mec. Januszewska.
Dr Lasocki postuluje zniesienie tego obowiązku: - Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zastrzec, że zgłoszenie do ubezpieczenia z własnego tytułu powoduje zawieszenie statusu członka rodziny, który znowu będzie aktywny po wyrejestrowaniu własnego tytułu. Jak podkreśla, opisywane reguły były tworzone w epoce poprzedzającej cyfryzację. - Warto wykorzystać możliwości, które powstały po stworzeniu systemu eWUŚ - kwituje.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.