W związku z uzyskaniem przez obywatelkę dodatku pielęgnacyjnego do emerytury od grudnia 2011 r., organ I instancji (prezydent miasta) w kwietniu 2019 r., na podstawie art. 16 ust. 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych zwrócił się do ZUS o zwrot niesłusznie wypłaconego od 1 grudnia 2011 r. do kwietnia 2019 r. zasiłku pielęgnacyjnego. Organ emerytalny dokonał potrąceń ze świadczenia emerytalnego kobiety.

Czytaj również: Rząd nie wykonuje wyroku TK o zasiłku dla opiekunów niepełnosprawnych, gminy go stosują>>

Kto ma rozstrzygnąć: organ administracji czy sąd?

W lipcu 2019 r. wystąpiła ona do organu administracji o umorzenie należności z tytułu zwrotu zasiłku pielęgnacyjnego. Wskazała, że nie miała świadomości niesłusznego pobierania świadczenia, a jej sytuacja zdrowotna i materialna uniemożliwia spłatę długu.

Prezydent miasta zwrócił jej podanie. Uznał, że rozpatrzenie pisma nie jest możliwe, gdyż do wydania rozstrzygnięcia nie jest właściwy organ administracji, ale sąd powszechny. 

KOMENTARZ PRAKTYCZNY: Zasiłek pielęgnacyjny - praktyczne problemy z realizacją świadczenia >

Rzecznik Praw Obywatelskich zakwestionował to postanowienie w skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Wniósł o jego uchylenie, wskazując, że niedopuszczalne było zwrócenie stronie wniosku. Określony w ustawie o świadczeniach rodzinnych mechanizm potrącania ze świadczeń emerytalno-rentowych nie przesądza zaś o niemożliwości rozpoznania sprawy przez organ administracji.

WSA 30 lipca 2020 r. (sygn. akt I SA/Wa 2517/19) oddalił skargę RPO. W uzasadnieniu wyroku wskazał, że jest ona niezasadna, gdyż zaskarżone postanowienie jest zgodne z prawem. Przyczyną zwrotu podania było stwierdzenie przez organ, że w sprawie właściwy jest sąd powszechny.

OMÓWIENIE WYROKU: Lekki stopień niepełnosprawności nie wystarcza do uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego >

Rzecznik w uzasadnieniu skargi kasacyjnej do NSA podkreślił, że sąd i organ administracji w sposób wadliwy ustaliły, iż zachodzi przeszkoda do wszczęcia postępowania o zastosowanie ulgi w spłacie nienależnego zasiłku pielęgnacyjnego. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, organ administracji winien wszcząć postępowanie, a następnie rozpoznać sprawę co do istoty na podstawie art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Przy realizacji, w trybie określonym w art. 16 ust. 7-8 ustawy zasiłku pielęgnacyjnego wypłaconego w okresie pobierania dodatku pielęgnacyjnego, to organ administracji jest właściwy do rozstrzygania co do umorzenia kwoty nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego.

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 3/2021

Sprawdź  

NSA uchylił zaskarżony wyrok i postanowienie

12 stycznia 2022 r. NSA (sygn. akt I OSK 918/21) uchylił zaskarżony wyrok i zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu NSA wskazał, że właściwym trybem postępowania w sprawie rozpatrzenia wniosku strony jest tryb określony w art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych. A organem wyłącznie właściwym do rozstrzygania kwestii związanych z zasiłkiem pielęgnacyjnym, jako nienależnie pobranym, jest organ administracji. Zakres kompetencji organu emerytalno-rentowego nie uprawnia do podejmowania jakichkolwiek rozstrzygnięć wobec zasiłku pielęgnacyjnego, jako świadczenia rodzinnego.

Według NSA, niewydanie przez organ decyzji o uznaniu świadczenia rodzinnego za nienależnie pobrane nie pozbawia organu administracji właściwości do rozstrzygania w sprawie np. umorzenia kwoty nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego. Przy braku takiej kompetencji organu emerytalno-rentowego i w konsekwencji tego sądu powszechnego, osoba, która pobierała nienależne świadczenie rodzinne nie może bowiem być pozbawiona uprawnienia do ubiegania się o  rozpatrzenie jej wniosku w trybie określonym w art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach. Nie ma zaś podstaw do uznania właściwości sądu powszechnego, skoro sprawa nie dotyczy nienależnie pobranego świadczenia emerytalno-rentowego lub  dodatków do tego, lecz świadczenia rodzinnego. Tryb potrącenia określony w art. 16 ust. 7 ustawy o świadczeniach rodzinnych, nie zmienia przedmiotu nienależnie pobranego świadczenia.

NSA uznał, że zasadnie w skardze kasacyjnej zarzucono sądowi I instancji nieprawidłowe uznanie wyłączenia kompetencji organu administracji określonej w art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych ze względu na zastosowanie trybu określonego w art. 16 ust. 7 tej ustawy. Ustawowa procedura dochodzenia nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego w zbiegu z pobieranym dodatkiem pielęgnacyjnym, unormowana art. 16 ust. 7, nie zmienia bowiem właściwości organu administracji w podejmowaniu rozstrzygnięć co do zasiłku pielęgnacyjnego, skoro kompetencja organu rentowego i w konsekwencji sądu powszechnego dotyczy jedynie świadczeń emerytalno-rentowych, a nie świadczeń rodzinnych. 

Nie ma więc podstaw do rozstrzygania przez organ rentowy i sąd powszechny o kwocie potrącenia z tytułu nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego w zakresie i warunkach określonych w art. 30 ust. 9 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.