Tzw. ustawa dezubekizacyjna, zwana też zaopatrzeniową funkcjonariuszy, uchwalona w grudniu 2016 r. przewiduje w szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwość wyłączenia zastosowania przepisów obniżających emeryturę bądź rentę wobec funkcjonariuszy, którzy w rozumieniu ustawy pełnili służbę na rzecz państwa totalitarnego.

Może tak być, jeśli przed dniem 31 lipca 1990 r. pełnili służbę krótkotrwale. Drugą przesłanką jest rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po 12 września 1989 r. - Problem w tym, że minister spraw wewnętrznych ani razu jeszcze nie zastosował tzw. Prawa łaski - twierdzi adwokat Jarosław Kaczyński.

Czytaj: Po dezubekizacji gigantyczne zatory w Sądzie Okręgowym w Warszawie>>

Z kolei adwokat Damian Sucholewski zauważa, że w większości przypadków minister w decyzjach powołuje się na fakt, że służba na rzecz państwa totalitarnego nie była krótkotrwała, ale nie bada wnikliwie okoliczności związanych z drugą przesłanką - wykonywania rzetelnie niebezpiecznych zadań.

Skargi do dwóch sądów

Funkcjonariusze skarżą się na te decyzje dwutorowo: zarówno do sądu administracyjnego, jak i sądu cywilnego - Sądu Okręgowego w Warszawie.

Duża część spraw została zawieszona w Sądzie Okręgowym, XIII Wydział, gdyż czeka ona na rozstrzygnięcie sprawy przez Trybunał Konstytucyjny.

Wniosek do Trybunału o zbadanie tych przepisów złożył sąd, który powziął wątpliwość, co do konstytucyjnej zasady praw nabytych i równości wobec prawa.

Czytaj: Odwołania ws dezubekizacji poczekają na wyrok TK>>
 

WSA uchyla niektóre decyzje

Działa natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, który niekiedy uchyla decyzje Zakładu Emerytalnego MSWiA o zmniejszeniu emerytury.

Według orzecznictwa sądów administracyjnych krótkotrwałość służby w PRL musi być każdorazowo oceniana indywidualnie, z zastrzeżeniem, że powinna być ona analizowana w ujęciu bezwzględnym, jako długość okresu służby na rzecz totalitarnego państwa. I to jest przeważająca interpretacja okresu krótkotrwałości dokonywana przez sąd I instancji

Dodatkowo według sądów minister powinien ocenić tę przesłankę w aspekcie proporcjonalnym, czyli w porównaniu stosunku służby na rzecz totalitarnego państwa do całości okresu służby byłego funkcjonariusza. Oznacza to, że obok oceny, czy dany okres może być uznany jako "krótkotrwały" w ujęciu ogólnym, powinien on być także analizowany abstrakcyjnie, jako stosunek tego okresu do całego okresu służby.

- Krótkotrwałość jest pojęciem nieostrym, w zakresie, którego trudno określić choćby przybliżoną definicję - stwierdził sąd. I dodał, że krótkotrwałość jest tożsama z nietrwałością, przelotnością lub chwilowością.

Analizując zaś drugą z przesłanek formalnych podkreślił, że rzetelność wykonywania zadań i obowiązków po 12 września 1989 r. w szczególności z narażeniem zdrowia i życia stanowi również przesłankę o charakterze nieostrym, która powinna być każdorazowo oceniana indywidualnie.

Szczególnie uzasadnione przypadki według MSW

"Szczególnie uzasadniony przypadek", w ocenie Zakładu Emerytalnego MSW zachodzi wówczas, gdy strona, poza spełnieniem dwóch wskazanych wyżej przesłanek formalnych, legitymuje się wybitnymi osiągnięciami w służbie, szczególnie wyróżniającymi ją na tle pozostałych funkcjonariuszy. Jak wynika z tego, uprawnienie z art. 8a ustawy zaopatrzeniowej:

  • ma charakter wyjątkowy
  • dotyczy wyłącznie osób, w przypadku których "krótkotrwałość" jest niezaprzeczalna,
  • "rzetelność" służby jest oczywista, bezdyskusyjna i poparta nadzwyczajnymi osiągnięciami, bowiem tylko wówczas można uznać, że w sprawie zachodzi "szczególnie uzasadniony przypadek".


Wypadki szczególne: Milicjantki - policjantki

Sprawa policjantki (milicjantki) J.Z. była wyjątkowa. Skarżąca rozpoczęła służbę 1 września 1989 r., a więc na 12 dni przed datą 12 września 1989 r. Jest ona o tyle istotna, że ustawodawca w przepisie art. 13c pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej postanowił, iż za służbę na rzecz totalitarnego państwa nie uznaje się służby w rozumieniu art. 13b, która rozpoczęła się po raz pierwszy nie wcześniej niż 12 września 1989 r.

W wyroku z 19 marca 2019 r. sąd uchylił decyzję ministra o odmowie zastosowania tzw. prawa łaski wobec J.Z. Stwierdził, że warunek rzetelnej służby nie może być zawężony wyłącznie do służby pełnionej z narażeniem zdrowia i życia. Wystarczy samo rzetelne wykonywanie zadań.

W ocenie WSA w Warszawie minister naruszył w tym zakresie kodeks postępowania administracyjnego, dodatkowo uzasadnienie zaskarżonej decyzji jest zbyt lakoniczne i ogólnikowe.

Druga milicjantka Z.G. (zwolniona z policji w 2008 r.) wielokrotnie osobiście uczestniczyła w akcjach, które doprowadziły do zatrzymania groźnych przestępców oraz odzyskania mienia dużej wartości. Według jej pełnomocnika powierzone obowiązki wykonywała w sposób rzetelny, wyróżniając się dużym zaangażowaniem i starannością, a efekty jej pracy były cenione i nagradzane.

WSA uchylił 6 marca 2019 r. decyzję ministra z powodu jej dowolności. Jak zaznaczyła sędzia Iwona Maciejuk, organ nie określił, czy wyróżniające osiągnięcia służby odnoszą się do funkcjonariuszy danej jednostki, czy też wszystkich funkcjonariuszy Policji (sygn. II SA/Wa 1390/18)

Sprawa NATO-wskiego szpiega

Kolejna sprawa - Sławomira C. skończyła się także uchyleniem decyzji Zakładu Emerytalnego MSW ( II SA/Wa 636/18, wyrok z 10 stycznia 2019 r.). W tym wyroku sąd powiedział ważną rzecz: przesłanki wymienione w art. 8a ust. 1 ustawy powinny być spełnione łącznie.

Jak wskazała sędzia Dorota Kania, organ pominął całkowicie fakt, że skarżący pracując jako oficer wywiadu narażał swoje życie. Pracując Urzędzie Ochrony Państwa przez blisko 13 lat służył w jednym z państw tzw. "osi zła" od lipca 1993 r. do lipca 1999 r. a także jeszcze w kolejnych latach do 2001 r.

Bezpośrednio uczestniczył wówczas w realizacji zadań operacyjnych w ramach zobowiązań sojuszniczych Polski, za co w dowód uznania za wybitne wyniki i zaangażowanie, przyznano mu odznaczenie sojusznicze NATO. Pobiera emeryturę ok. 2 tys. zł, ale nie został zwolniony z zachowania tajemnicy państwowej.

Wydział Kryminalny

W.M pracował od lat 50. w Wydziale Kryminalnym Milicji. W swojej pracy zajmował się groźnymi przestępstwami takimi jak: zabójstwa, rozboje oraz dzieciobójstwa. Podkreślił, że do Służby Bezpieczeństwa został przeniesiony wbrew swojej woli. Nie podjął jednak służby we wskazanej jednostce, bowiem od dnia przeniesienia do dnia zwolnienia ze służby przebywał na zwolnieniu lekarskim.

WSA uchylił w tej sprawie decyzję ministra, bo nabrał wątpliwości, czy skarżący istotnie pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, bo w SB służby nie podjął ( sygn. II SA/Wa 220/18).

Sprawa, która sprowokowała wniosek do TK

Sąd Okręgowy w Warszawie, Sekcja XIII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych złożył 24 stycznia 2018 r. wniosek do Trybunału, na tle sprawy policjantki.

Z dokumentacji wynikało, że odwołująca pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa. Wobec tego Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego w 2017 r. obniżył wskaźnik obliczania świadczenia emerytalnego odwołującego się do wysokości 0% podstawy wymiaru za każdy rok służby. Stosując art. 15c ustawy emerytalnej ustalił wysokość świadczenia emerytalnego 2 tys. 069, 02 zł brutto. Kolejną decyzją Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego ponownie ustalił wysokość świadczenia rentowego odwołującej się na 750 zł brutto (kwota najniższego świadczenia). Z uwagi na posiadanie przez ubezpieczoną prawa do korzystniejszej emerytury, świadczenie to nie jest wypłacane.

 

Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych - Nr 1/2019

Sprawdź  

Pomniejszona emerytura

Sąd pytający wspomniał, że w poprzedzających ustawę nowelizującą z 16 grudnia 2016 r. rozwiązaniach przyjętych w 2009 roku obniżono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990 roku z 2,6% do 0,7%, co wynikało z przyjętego założenia, że te prawa zostały nabyte niesłusznie z punktu widzenia aktualnej oceny działalności tych instytucji, co miało służyć usunięciu niesprawiedliwości społecznej.

W ocenie Sądu Okręgowego zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy ustawa emerytalna w brzmieniu nadanym w grudniu 2016 roku nie jest sprzeczna z art. 2 Konstytucji, proklamującym zasadę demokratycznego państwa prawnego, zawierającym zasady stanowiące trzon państwa demokratycznego i prawnego, takie jak: zasada ochrony praw nabytych, zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.