Ta skarga kasacyjna jest jedną z wielu wniesionych do Sądu Najwyższego po wprowadzeniu w życie w 2017 r. reformy administracji skarbowej. W kilku orzeczeniach Sąd Najwyższy miał już okazję wypowiedzieć się w kwestii wykładni i zastosowania art. 144 ustawy o KAS oraz art. 165 ust. 7 Przepisów wprowadzających ustawę o KAS.
Czytaj: Skarbówka sprawdzi stan konta bankowego, ale tylko w przypadku podejrzenia przestępstwa>>
Powódka E. K. pozwała swego pracodawcę Izbę Administracji Skarbowej o odszkodowanie z tytułu nierównego traktowania w zatrudnieniu.
Sąd Rejonowy w Łodzi 11 kwietnia 2019 r., zasądził od pozwanej Izby Administracji Skarbowej na rzecz powódki 15 tys. 663,81 zł tytułem odszkodowania za nierówne traktowanie w zatrudnieniu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.
To nie mobbing
Natomiast oddalił powództwo w pozostałym zakresie zadośćuczynienia w związku z mobbingiem. Powódka wskazała na sprzeczność przepisów wprowadzających reformę organów podatkowych i celnych, przede wszystkim art. 144 ustawy o KAS, z Konstytucją, przepisami Kodeksu pracy oraz normami prawa międzynarodowego.
Ustawa wyraźnie określiła kryteria, jakimi miał się kierować pracodawca, przedstawiając propozycję zatrudnienia, a mianowicie posiadane przez pracownika kwalifikacje i przebieg dotychczasowej pracy lub służby, a także jego dotychczasowe miejsce zamieszkania. Niedopuszczalne było zatem, w ocenie Sądu Rejonowego, aby przy przedstawianiu propozycji dalszej pracy bądź służby zostały uwzględnione inne kryteria pozaustawowe.
W ocenie Sądu Rejonowego, norma art. 144 ustawy o KAS powinna mieć zastosowanie w przypadku „nowego” naboru do pracy lub służby w KAS. Ponadto jej zastosowanie powinno być połączone z oceną przebiegu zatrudnienia.
Wykładnia przepisów prowadzi do wniosku, że art. 144 ustawy o KAS nie powinien być samodzielną i jedyną podstawą wygaszenia stosunków pracy tych pracowników, którzy po ujawnieniu swojej służby w organach bezpieczeństwa państwa przez wiele miesięcy wykonywali pracę dla organów skarbowych, celnych i kontrolnych, sumiennie wykonując swoje obowiązki i ciesząc się dobrą opinią, a pracodawca nie rozwiązał ich stosunków pracy niezwłocznie po uzyskaniu takiej informacji.
Oddalenie apelacji pozwanej
Sąd Okręgowy w Łodzi 2 października 2019 r. oddalił apelację strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego. Sąd Okręgowy zaaprobował ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji i przyjął je jako własne. Podzielił również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując podstaw do jego zmiany bądź uchylenia.
Zdaniem Sądu Okręgowego powódka wykazała fakty uprawdopodobniające zarzut nierównego traktowania w zatrudnieniu, a pozwany pracodawcy nie wykazał, żeby w swoim postępowaniu kierował się obiektywnymi względami.
Zasądzając na rzecz powódki odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę – czyli w istocie odszkodowanie w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia – Sąd Okręgowy powołał jako podstawę swojego rozstrzygnięcia przepisy o zakazie dyskryminacji (naruszeniu zasady równego traktowania w zatrudnieniu), w szczególności art. 18(3a) k.p. w związku z art. 18(3d) k.p. Powódka powinna otrzymać propozycję nowych warunków zatrudnienia w Krajowej Administracji Skarbowej - uznał sąd drugiej instancji.
Skarżąca Izba Skarbowa wniosła w kasacji o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tej części Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Czytaj też: Czym jest dyskryminacja w stosunkach pracy i jak jej unikać? - poradnik krok po kroku >
Maskarada i kamuflaż
Sąd Najwyższy przypomniał, że w prawie pracy do wygaśnięcia umowy o pracę dochodzi tylko wówczas, gdy jest to skutkiem zdarzenia prawnego innego niż czynność prawna. Skoro wygaśnięcie nie może nastąpić na skutek czynności prawnej, to tak samo nie może nastąpić przez powstrzymanie się od dokonania czynności prawnej (przedłożenia nowych warunków pracy i płacy). Wygaśnięcie stosunku pracy w takich okolicznościach stanowi swoistą „maskaradę” i zakamuflowane rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika.
SN inaczej niż sąd I instancji orzekł jednak, że pozwana Izba Administracji Skarbowej nie miała obowiązku przedstawienia pracownikowi propozycji dalszego zatrudnienia, musiała jednak wyjaśnić mu kryteria, którymi kierowała się, podejmując decyzję o nieprzedstawieniu takiej propozycji. W sytuacji, gdy skutkiem tej decyzji było wygaśnięcie stosunku pracy, przy czym kryteria te powinny nawiązywać do tych przewidzianych w art. 165 ust. 7 Przepisów wprowadzających ustawę o KAS.
Wykluczenie osób zatrudnionych w służbach PRL
W stanie faktycznym rozpatrywanej sprawy istotne było ustalenie znaczenia użytego w powołanym przepisie zwrotu, że w jednostkach organizacyjnych KAS „może być zatrudniona albo pełnić służbę osoba, która nie pełniła służby zawodowej ani nie pracowała w organach bezpieczeństwa państwa (...), ani nie była ich współpracownikiem”. Oznacza on, a contrario, że w jednostkach organizacyjnych KAS nie może być zatrudniona osoba, która pełniła służbę lub była zatrudniona w organach bezpieczeństwa państwa albo była ich współpracownikiem.
Według SN złożenie „pozytywnego” oświadczenia lustracyjnego (na przykład potwierdzającego współpracę z organami bezpieczeństwa państwa przed 1990 r.) może prowadzić do rozwiązania stosunku pracy.
Po okresie zatrudnienia na stanowisku referenta w Wydziale Paszportów WUSW, powódka przeszła w sierpniu 1989 r. pozytywnie procedurę weryfikacyjną. W Wydziale Paszportów WUSW powódka zajmowała się obsługą interesantów, przyjmowaniem wniosków paszportowych, wydawaniem paszportów. Pracowała również w sekcji cudzoziemców, obsługiwała studentów przyjeżdżających na studia do Polski. Stemplowała wizy pobytowe i powrotne do paszportu. Ponad 10 lat, była zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. kadr i szkoleń w Centralnym Ośrodku Szkolenia Urzędu Ochrony Państwa.
Zdaniem SN w rozpoznawanej sprawie należało przyjąć, że stwierdzenie przez pracodawcę wygaśnięcia stosunku pracy powódki z powołaniem się na art. 144 ust. 1 ustawy o KAS było niezgodne z prawem i w związku z tym, była możliwość domagania się przez pracownika zasądzenia stosownego odszkodowania. Sędzia sprawozdawca Katarzyna Gonera uznała, że chociaż ocena prawna Sądu Najwyższego jest częściowo odmienna od tych, których dokonał sąd drugiej instancji, to wydany w sprawie zaskarżony wyrok należy uznać za trafny.
Sąd Najwyższy w Izbie Pracy w rezultacie oddalił skargę kasacyjną strony pozwanej.
Sygnatura akt I PSKP 61/21, orzeczenie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 1 marca 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
